دیگر از رذایل اخلاقى ترس بیجاست که مایه ذلّت و زبونى و عقب افتادگى انسانها مى باشد، نیروهاى بالفعل و بالقوّه او را بر باد مى دهد، و دشمن را بر انسان مسلّط مى سازد.

نقطه مقابل آن شجاعت و شهامت است که مهمترین کلید پیروزى و اساسى ترین پایه سربلندى و عظمت انسانهاست، نه تنها در میدان جنگ که در میدان هاى سیاست و اجتماع و حتّى مباحث علمى، شجاعت نقش کلیدى را دارد، و به همین دلیل علماى اخلاق به طور گسترده از «جبن» و «شجاعت» سخن گفته اند و عوامل و نتایج و آثار و پیامدهاى هر یک را مورد تحلیل و بررسى قرار داده اند.

در کتب پیشینیان علم اخلاق، شجاعت یکى از ارکان چهارگانه فضایل، و ترس یکى از رذایل چهارگانه شمرده شده است.

در تاریخ انبیاى بزرگ، و پیروان راستین آنها مظاهر شجاعت به خوبى نمایان است، آرى آنها اسطوره هاى مقاومت و شجاعت بودند و سرمشق خوبى براى همه انسانها.

با این اشاره به قرآن مجید بازمى گردیم و جلوه هاى این فضیلت اخلاقى و مظاهر شوم خصلت ترس، آن رذیله اخلاقى را در لابه لاى آیات، و در جاى جاى قرآن مجید مورد بررسى قرار مى دهیم:

1ـ در داستان ابراهیم(علیه السلام) چنین مى خوانیم:

وَ لَقَدْ آتَیْنَا اِبْرَاهیِمَ رُشْدَهُ مِنْ قَبْلُ وَ کُنَّا بِهِ عَالِمِینَ * اِذْ قَالَ لاَِبِیهِ وَ قَوْمِهِ مَا هَذِهِ الَّتمَاثِیلُ الَّتِى اَنْتُمْ لَهَا عَاکِفُونَ * قَالُوا وَجَدْنَا آبَائَنَا لَهَا عَابِدِینَ * قَالَ لَقَدْ کُنْتُمْ اَنْتُمْ وَ آبَائُکُمْ فِى ضَلاَل مُبِین * قَالُوا اَجِئْتَنَا بِالْحَقِّ اَمْ اَنْتَ مِنَ اللاّعِبِینَ * قَالَ بَلْ رَبُّکُمْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ الاَْرْضِ الَّذِى فَطَرَهُنَّ وَ اَنَا عَلَى ذَلِکُمْ مِنَ الشَّاهِدِینَ * وَ تَاللهِ لاََکِیدَنَّ اَصْنَامَکُمْ بَعْدَ اَنْ تُوَلُّوا مُدْبِرِینَ * فَجَعَلَهُمْ جُذَاذاً اِلاّ کَبِیراً لَهُمْ لَعَلَّهُمْ اِلَیْهِ یَرْجِعُونَ   (سوره انبیاء،آیات51 تا 58)

2ـ در مورد موسى بن عمران(علیه السلام) چنین مى خوانیم:

...یَا مُوسَى لاَتَخَفْ اِنِّى لاَیَخَافُ لَدَىَّ الْمُرْسَلُونَ   (سوره نمل،آیه10)

3ـ درباره قوم طالوت و سربازان شجاع قومش چنین مى خوانیم:

...فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لاَ طَاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجَالُوتَ وَ جُنُودِهِ قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ اَنَّهُمْ مُلاَقُوا اللهِ کَمْ مِنْ فِئَة قَلِیلَة غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةَ بِاِذْنِ اللهِ وَ اللهُ مَعَ الصَّابِرِینَ * وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَ جُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا اَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْراً وَ ثَبِّتْ اَقْدَامَنَا وَ انْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرینَ   (سوره بقره،آیات 249 و 250)

4ـ در مورد یاران پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و شجاعان با ایمان و مدّعیان دروغین ترسو نیز چنین مى خوانیم:

وَ اِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ یَا اَهْلَ یَثْرِبَ لاَ مُقَامَ لَکُمْ فَارْجِعُوا وَ یَسْتَأْذِنُ فَرِیقٌ مِنْهُمُ النَّبِىَّ یَقُولُونَ اِنَّ بُیُوتَنَا عَوْرَةٌ وَ مَا هِىَ بِعَوْرَة اِنْ یُرِیدُونَ اِلاّ فِرَاراً * وَ لَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الاَْحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ مَا زَادَهُمْ اِلاّ اِیمَاناً وَ تَسْلِیماً   (سوره احزاب،آیات13و22)

5 ـ و در جاى دیگر در همین زمینه آمده است:

قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا اِلاّ اِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ وَ نَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِکُمْ اَنْ یُصِیبَکُمُ اللهُ بِعَذَاب مِنْ عِنْدِهِ اَوْ بِاَیْدِینَا فَتَرَبَّصُوا اِنَّا مَعَکُمْ مُتَرَبِّصُونَ   (سوره توبه،آیه52)

6 ـ درباره گروهى از یاران پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرماید:

اَلَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ اِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ اِیمَاناً وَ قَالُوا حَسْبُنَا اللهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ * اِنَّمَا ذَلِکُمُ الشَّیْطَانُ یُخَوِّفُ اَوْلِیَائَهُ فَلاَتَخَافُوهُمْ وَ خَافُونِ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ   (سوره آل عمران،آیات173و175)

7ـ اَلَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالاَتِ اللهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لاَیَخْشَوْنَ اَحَداً اِلاَّ اللهَ وَ کَفَى بِاللهِ حَسِیباً   (سوره احزاب،آیه39)