ایمان به آفریدگارى توانا و یگانه، در زندگى فردى و اجتماعى انسان آثار فراوانى دارد. انسان با ایمان به هنگام حوادث سخت، ایمان به خدا به یارى او شتافته و به او نیرو مى دهد و نور امید را در دل ها زنده نگه مى دارد. انسان با ایمان، وظیفه شناس، نیکوکار و با گذشت است. روان شناسان بر این باورند که، احساس نگرانی یکی از عوامل بیماریهای امروز است، نگرانی از حوادث آینده، مرگ، جنگ و فقر و...، همچنین معتقدند ایمان به خدا این نگرانیها را از روح انسان دور می کند.

در سوره زلزله نخست از نشانه هاى وقوع قیامت بحث مى کند؛ و به دنبال آن، سخن از شهادت زمین به تمام اعمال آدمى آمده است؛ در بخش سوم، از تقسیم مردم به دو گروه «نیکوکار» و «بدکار» و رسیدن هر کس به اعمال خود، سخن مى گوید.

توبه کنندگان به دو دلیل نیاز به شفاعت دارند: 1 ـ براى افزایش مقامات معنوى و پرورش، تکامل و ارتقاء مقام. 2 ـ توبه و پشیمانى از گناه در حکم مرحله ابتدایی توبه است و مرحله نهائى آن، به این حاصل مى شود که توبه کار از هر نظر به حالت روحانى قبل از گناه درآید، و در این مرحله است که شفاعت شافعان و پیوند و ارتباط با آنها مى تواند اثر بخش باشد.
 

قرآن کریم با توجه به أحوال مردم در قیامت، آنها را به سه گروه تقسیم کردهاست: 1- کسانى که نامه اعمالشان را به دست راستشان مى دهند و این امر در قیامت نشانه اى براى مؤمنان نیکوکار و اهل نجات است.  2- گروهى که نامه هاى اعمالشان را به دست چپشان مى دهند، که خود نشانه ای است براى تیره بختى و جرم و جنایت آنها. 3- کسانى که نه تنها در ایمان پیشگامند، که در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانى نیز پیشقدم اند. آنها «اسوه»، امام و پیشواى خلقند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوندِ بزرگند.

شکی وجود ندارد در این که نامه اعمال انسان مانند کتاب و دفتر نیست، اما سوال این است: این نامه چیست؟ بعضى از مفسران گفته اند این نامه، چیزى جز «روح انسان» نیست که آثار همه اعمال در آن ثبت است؛ زیرا ما هر عملى انجام مى دهیم، خواه ناخواه اثرى در روح ما مى گذارد. یا این که: این نامه عمل، اعضاى پیکر ما حتى پوست تن ما، و از آن بالاتر زمین و هوا و فضائى است که در آن اعمال خود را انجام مى دهیم، چرا که اعمال ما گذشته از این که در جسم و همه ذرات پیکر ما نقش مى بندند، در هوا و زمین منعکس مى شوند.

سوره نازعات پس از قسم هاى مؤکدى درباره معاد به قسمتى از مناظر هول انگیز روز قیامت اشاره مى نماید. سپس به داستان موسى(ع) و سرنوشت فرعون طغیانگر می پردازد. در ادامه بعد از بیان نمونه هائى از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین، به شرح قسمتى دیگر از حوادث وحشتناک قیامت و سرنوشت طغیانگران و پاداش نیکوکاران مى پردازد. در پایان بر این حقیقت تأکید مى کند که: «هیچ کس از تاریخ آن روز با خبر نیست».

قرآن در آیات بسیارى تقاضای بازگشت دوزخیان به دنیا را رد کرده و می فرماید: «اى کاش بار دیگر به دنیا بازگردیم و از نیکوکاران باشیم». هم چنین می فرماید: «پروردگارا! مرا باز گردانید، شاید در آنچه کوتاهى نمودم و ترک گفتم عمل صالحى انجام دهم»، اما با پاسخ «کَلاّ»؛ (چنین چیزى ممکن نیست) روبرو می شود. زیرا در قانون تکامل بازگشت ممکن نیست، همان گونه که محال است نوزادى به شکم مادر بازگردد، مرگ نیز همچون تولد ثانوى است، و بازگشت از چنین عالمى به عالم دنیا محال است.