آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن کریم با توجه به أحوال مردم در قیامت، آنها را به سه گروه تقسیم کردهاست: 1- کسانى که نامه اعمالشان را به دست راستشان مى دهند و این امر در قیامت نشانه اى براى مؤمنان نیکوکار و اهل نجات است.  2- گروهى که نامه هاى اعمالشان را به دست چپشان مى دهند، که خود نشانه ای است براى تیره بختى و جرم و جنایت آنها. 3- کسانى که نه تنها در ایمان پیشگامند، که در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانى نیز پیشقدم اند. آنها «اسوه»، امام و پیشواى خلقند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوندِ بزرگند.

پاسخ این سؤال در آیات 7 ـ 14 سوره «واقعه» آمده، که قرآن کریم با توجه به أحوال مردم در قیامت، آنها را به سه گروه تقسیم کرده، مى گوید:(و شما در آن روز سه دسته خواهید بود)؛ «وَ کُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً».
مى دانیم «زوج» همیشه به جنس مذکر و مؤنث گفته نمى شود، بلکه به امورى که قرین هم هستند نیز زوج اطلاق مى شود، و از آنجا که اصنافى از مردم در قیامت و حشر و نشر، قرین یکدیگرند، به آنها ازواج اطلاق شده است.
در مورد دسته اول مى فرماید: (نخست اصحاب میمنه هستند، چه اصحاب میمنه اى؟!)؛ «فَأَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ». (1)
منظور از «أَصْحابُ الْمَیْمَنَة» کسانى هستند که نامه اعمالشان را به دست راستشان مى دهند و این امر در قیامت رمزى و نشانه اى براى مؤمنان نیکوکار و اهل نجات است، چنان که بارها در آیات قرآن به آن اشاره شده است.
یا این که «مَیْمَنَة» از ماده «یمن» به معنى «سعادت و خوشبختى» گرفته شده، و به این ترتیب گروه اول، گروه سعادتمندان و خوشبختانند.
پس از آن به ذکر گروه دوم پرداخته، مى افزاید: (گروه دیگرى اصحاب شوم هستند چه اصحاب شومى؟!)؛ «وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ».
گروهى بدبخت، تیره روز، بیچاره و بینوا، که نامه هاى اعمالشان را به دست چپشان مى دهند، که خود نشانه و رمزى است براى تیره بختى و جرم و جنایت آنها.
تعبیر به «ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَة» نیز در اینجا نهایت بدبختى و شقاوت آنها را منعکس مى سازد.
سرانجام گروه سوم را چنین توصیف مى کند: (و پیشگامانِ پیشگام)؛ «وَ السّابِقُونَ السّابِقُونَ». (2)
(آنها مقربانند!)؛ «أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ».
«سابِقُون» کسانى هستند که نه تنها در ایمان پیشگامند، که در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانى نیز پیشقدم اند، آنها «اسوه» و «قدوه» مردمند، امام و پیشواى خلقند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوندِ بزرگند.
بنابراین، اگر بعضى از مفسران پیشگام بودن آنها را تنها به سبقت در «طاعة الله» (اطاعت خدا) یا نمازهاى پنجگانه، یا جهاد، یا هجرت، یا توبه و امثال آن تفسیر کرده اند، هر کدام گوشه اى از این مفهوم وسیع را مورد توجه قرار داده اند، و گرنه این کلمه، اینها و غیر اینها از خیرات و برکات را، شامل مى شود، و نیز اگر در روایات اسلامى گاه «سابقون» به چهار نفر «هابیل»، «مؤمن آل فرعون» و «حبیب نجار» که هر کدام در امّت خود پیشگام بودند، و همچنین «امیر مؤمنان على بن ابى طالب»(علیه السلام) که نخستین مسلمان از مردان بود تفسیر شده، در حقیقت بیان مصداق هاى روشن آن است و به معنى محدود ساختن مفهوم آیه نیست. (3)
در حدیث دیگرى آمده است: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «أَ تَدْرُونَ مَنِ السّابِقُونَ إِلى ظِلِّ اللّهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ؟»؛ (آیا مى دانید چه کسانى پیشگامان به سوى سایه لطف پروردگار در قیامتند؟)!
اصحاب عرض کردند: خدا و رسولش آگاهتر است، فرمود: «الَّذِینَ إِذْ أُعْطُوا الْحَقَّ قَبِلُوهُ، وَ إِذا سَأَلُوهُ بَذَلُوهُ، وَ حَکَمُوا لِلنّاسِ کَحُکْمِهِمْ لِأَنْفُسِهِمْ»؛ (آنها کسانى هستند که وقتى حق به آنها داده شود، پذیرا مى گردند و هنگامى که از حق سؤال شوند، آن را در اختیار مى گذارند و درباره مردم، آنگونه حکم مى کنند که درباره خودشان!). (4)
در بعضى از روایات نیز به پیامبران مرسل و غیر مرسل تفسیر شده است. (5)
در حدیثى نیز مى خوانیم: «ابن عباس» مى گوید: از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) درباره این آیه سؤال کردم، فرمود: جبرئیل به من چنین گفته است: «ذلِکَ عَلِىٌّ(علیه السلام) وَ شِیْعَتُهُ هُمُ السّابِقُونَ إِلَى الْجَنَّةِ، المُقَرَّبُونَ مِنَ اللّهِ بِکَرامَتِهِ لَهُمْ»؛ (آنها على(علیه السلام) و پیروان او هستند که پیشگامان به سوى بهشت و مقربان درگاه خدایند، به خاطر احترامى که خدا براى آنها قائل شده است). (6)، (7)