امام علی(ع) درباره کثرت فرشتگان مى فرمايد: «در تمام آسمانها به قدر جاى پوست حيوانى نتوان يافت جز اينكه فرشته اى در آنجا به سجده افتاده، يا ملكى تلاشگر و سريع و چابك، مشغول كار است؛ فرشتگانى كه طاعت فراوان آنها بر يقين و معرفتشان نسبت به پروردگار مى افزايد و عزّت خداوند را در قلوبشان فزونى مى بخشد». این تعبیرات امام(ع) نشان مي دهد هم عدد فرشتگان الهى زياد و گسترده است و هم به خاطر طول اطاعت شان روز به روز بر علم و معرفتشان افزوده شده و به عظمت پروردگارشان آشناتر مى شوند.

امام علی(ع) درباره خضوع و خشوع ملائکه در برابر پروردگار می فرماید: «مقام برجسته آنان [نزد پروردگار] طُوقِ خشوع را از گردنشان باز نكرده و خودبينى و عُجب، آنها را فرا نگرفته است، تا اعمال گذشته خود را بسيار بشمرند! [و در خود فرو روند] و خضوع و كوچكى در برابر ذات با عظمتش، جائى براى بزرگ شمردن حسنات خود باقى نگذارده است». بنابراين فرشتگان هر قدر در مسير قُرب پروردگار پيش روند جلوه هاى تازه اى از عظمت بى پايان او را مى بينند و به همين دليل، روز به روز بر عشق و خضوع و خشوع آنها افزوده مى شود.

رسيدن به حكمت عبادات كار آساني نيست؛ هم در تشخيص راه و هم در پيمودن آن مشكلات بسياری هست. لذا فرمودند: صراط مستقيمي كه در نماز از خدا مي ‏طلبيم «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ» از مو باريكتر و از شمشير تيزتر است.

«یوم الجمع» روزي است كه خداوند، همه جن و انس و حتى ملائكه مقربين را در آن جمع مى كند. تعبیر «يوم الفصل»؛ (روز جدايى) بيانگر جدايى ها در آن روز عظيم است؛ جدايى حق از باطل، جدايى صفوف مؤمنان از كافران و ... «یوم الخروج» نیز روز خارج شدن است از مرگ به حيات و از عالم برزخ به عالم آخرت است.

قرآن درباره «تكبر» شيطان مي فرمايد: «در آن هنگام که خداوند به همه فرشتگان دستور داد که به خاطر عظمت آفرینش آدم(ع) سجده کنند همگی سجده کردند جز ابلیس که سرپیچی کرد و استکبار ورزید». ابليس درباره تمردش گفت: «من هرگز براى بشرى كه او را از گل خشكيده‏ اى آفريده اي كه از گِل بدبويى گرفته شده، سجده نخواهم كرد». در حقیقت ابلیس به خاطر تکبر، تمام عباداتش بر باد رفت و سقوط کرد. تكبّر و استكبار، حتّی اجازه توبه را نيز نمى‏ دهد، لذا شيطان وقتي كه متوجّه خطاى خود شد توبه نكرد؛ زيرا كبر و غرور به او اجازه تسليم شدن در برابر آفرينش انسان را نداد و بر لجاجت‏ خود افزود.

اولا: اينكه گمان شود «سجده» عبادتی ذاتى است و به جز «عبادت» هيچ عنوان ديگر بر آن منطبق نمی گردد، صحيح نيست؛ برای تحقّق عبادت، «قصد عبادت» نیز لازم است. اگر منظور از سجده صرف تحيّت و يا احترام باشد، بدون اينكه براى مسجود مقام ربوبيتی منظور گردد، در اينصورت نه دليل شرعى بر حرمت چنين سجده‏ اى هست، و نه دلیل عقلى.
ثانیا: سجده خانواده حضرت یعقوب(ع) به حضرت یوسف(ع)، يا براى خدا (سجده شكر) بوده که در اين صورت، در عين اينكه براى خدا بوده، تجليل و احترام براى حضرت یوسف(ع) نيز محسوب مى ‏شده است. یا اینکه، منظور از سجده مفهوم وسيع آن يعنى خضوع و تواضع است. از این دو معنا، معناى اول نزديك تر به نظر مى رسد. روایات نیز مؤید این معنا هستند؛ «كَانَ سُجُودُهُم ذَلِک عِبَادَة لِلِه».
ثالثا: سجده فرشتگان نیز یا براى خدا بود؛ ولى به خاطر آفرينش چنين موجود شگرفى به سوی آدم سجده کردند. يا اينكه سجده آنها براى آدم به معناى «خضوع» بود، نه پرستش. روایات مؤید هر دو معنا هستند؛ «كَانَ سُجُودُهُمْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُبُودِيَّةً وَ لِآدَمَ إِكْرَاماً».

طبق آيه 56 سوره احزاب، خداوند و تمام فرشتگان بر پيامبر(ص) درود مى فرستند و به همه مؤمنان نیز دستور می دهد بر ایشان درود و سلام بفرستند. ذیل این آیه روايات بسيارى از طریق اهل سنت وارد شده كه اصحاب از پيامبر(ص) سؤال كردند: چگونه بر شما درود و صلوات بفرستيم؟ ایشان فرمود: بگویید «اللّهم صل على محمد و على آل محمد» و اين قرينه است بر اينكه صلوات و درود خدا و ملائكه نيز تعميم دارد یعنی همانطور که شامل پيامبر(ص) است، شامل «آل» او نیز مى شود.
در «صحيح بخارى» از ابوسعيد خدرى نقل شده است كه: «ما عرض كرديم اى رسول خدا! سلام بر تو معلوم است، چگونه صلوات بر تو بفرستيم؟ فرمود: «قُولُوا الّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ كَما صَلَّيْتَ على اِبْراهيمَ و آلِ اِبْراهيمَ وَ بارِكْ عَلى مُحَمَّد وَ عَلى آلِ مُحَمَّد كما بارَكْتَ على اِبْراهيمَ»؛ (بگوئيد خداوندا! درود بفرست بر محمّد بنده ات و رسولت؛ همان گونه كه درود بر ابراهيم و آل ابراهيم فرستادى و بركت بفرست بر محمّد و بر آل محمّد، آن گونه كه بركت فرستادى بر ابراهيم).

بايزيد متولد بسطام در سال (160 ق) است. صوفیه او را به «سلطان العارفين» ملقب كرده اند! از ابوسعيد نقل شده است: «18000 عالم را پر از بايزيد مى بينم و بايزيد در ميان نيست». گويند مردى که راهی حج خانه خدا بود با پول نزد بايزيد آمد. بايزيد گفت: پولت را به من ده و 7 بار دور من بگرد و بازگرد كه حج تو همين است! او لواى خود را در قیامت از لواى پیامبر(ص) بزرگتر می دانست. و مدعی بود ملائکه برای سوال نزدش می آیند و ادعای الوهیت کرد که گویند این کار با هدف بدبين کردن مردم به خود بوده است!

اسلام حدّ و مرزی براى «علم» قرار نداده است. نه حد زمانى؛ زيرا فرمودند: «زگهواره تا گور دانش بجوى» و نه مكانى چون فرمودند: «علم بياموز گرچه در چين باشد»، نه از نظر مقدار تلاش؛ زیرا فرمودند: «اگر ارزش علم را می دانستند به طلبش می رفتند گرچه به ريختن خون و ... باشد» و نه از نظر استاد چون فرمودند: «دانش، گمشده مؤمن است هر جا بيابد، مى گيرد» و نه از نظر چگونگى علم آموزى.

علت اين كه شيطان گناه كرد؛ اما ملائكه گناه نمي كنند اين است كه شيطان از جن است؛ او در بين فرشتگان بود ولي فرشته نبود. شيطان، خود به خداوند گفت: مرا از آتش خلق كردي، خدا هم او را تكذيب نكرد و اصل اينكه جنّ از آتش خلق شده در قرآن مورد تأييد است. پس فرشته معصيت نمي كند ولي جن، مانند انسان مختار است، لذا گاهي اطاعت دارد و گاهي هم عصيان از او سر می زند.