در قرآن نسبت به برابری مجازات با جرم هيچ تناقضي وجود ندارد.  چون آیه برابرى مجازات با جرم (وَ جَزَاؤُاْ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا)، درباره مجازات های حیات دنياست؛ مانند قصاص و مجازات‌هاى جزايى.
اما آیه چند برابر بودن مجازات در مقابل جرم (يُضَاعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ)، درباره آخرت است؛ چرا که متناسب با آثار سوء اجتماعى زمان ارتكاب جرم يا پس از ارتكاب، مجازات نيز افزايش مى يابد.

«قرآن» درباره «تعدّي از حدود الهي» وعده دوزخ داده مى فرمايد: «و كسي كه نافرمانى خدا و پيامبر كند و از حدود الهى تجاوز نمايد او را در آتشى جاودانه وارد مي كند و براى او مجازات خوار كننده اى است». بايد دانست كه ارتكاب هر گناهى سبب جاودانگى در دوزخ نمي شود؛ بلكه كسانى كه حدود الهى را به خاطر طغيان و انكار آيات الهي درهم بشكنند و يا تمام اين حدود را ناديده بگيرند در عذاب جاودانه الهي قرار خواهند گرفت؛ وگرنه مى دانيم عده اي از گناهكاران مشمول عفوّ الهى شده و گروهى مشمول شفاعت مي شوند.

قرآن وعده بهشت و لباس هاى حرير بهشتى را به صابران داده است. فرشتگان نيز به هنگام ورودشان به بهشت به آن ها به خاطر صبر و استقامتى كه داشتند درود مي فرستند. در آيه 12 سوره «دهر» از ميان تمام نعمت هاى بهشتى روى مسئله لباس هاى پر ارزش و زيبا تكيه شده و اين يا به خاطر آن است كه اين صابران علاوه بر دادن غذاهاى خود به گرسنگان، لباس هاى خويش را نيز به آنها مى بخشيدند و به لباس ساده قناعت مى كردند يا اينكه جمال ظاهر انسان با لباس است همان گونه كه جمال باطن با تقوى است كه قرآن نيز به «لباس تقوى» تعبير كرده است.

احترامات ويژه بهشتيان از همان آغاز ورود در بهشت شروع مى شود و خازنان بهشت نخستين تبريك پر معنا را به آنها مى گويند: «سلام بر شما گوارا باد اين نعمت ها برايتان، وارد شويد و جاودانه در آن بمانيد». از اين تعبير استفاده مى شود كه خازنان بهشت مشتاقانه بر درهاى بهشت انتظار پرهيزكاران را مى كشند، درهاى بهشت را قبلا براى آنها گشوده اند و به محض اينكه به بهشت مى رسند با بهترين تحيّات و احترامات به استقبال آنها مى شتابند و با تعبيراتى چنين زيبا آنها را به بهشت و زندگى جاويدان در آن فرا مى خوانند.

بهشتيان به خاطر اِشراف بر اهل دوزخ و مقايسه حال خود با آنها، از نعمت هاى بى پايانى كه در آن هستند لذّت مى برند. از مجموع آيات بر مي آيد كه ساكنان بهشت و ساكنان دوزخ از وضع يكديگر باخبرند. اطلاع بهشتيان سبب مزيد نعمت آنهاست كه گرفتار آن عذاب هاى دردناك نشدند و در ميان آن همه نعمت غوطه ورند و به عكس دوزخيان از اين مقايسه رنج مى برند. بهشتيان نگرانى هاى دنیا را به خاطر دارند و آن را با آنچه در آن هستند مقايسه مى كنند، بديهى است اين مقايسه مى تواند عظمت مواهبى را كه از آن برخوردارند آشكار سازد.

«رباخوارى» از امورى است كه «قرآن» صريحاً درباره آن وعده دوزخ داده، مى فرمايد: «هرگاه كسى [از رباخواران] اندرز الهى به او برسد و [از ربا گرفتن] پرهيز كند، سودهايى كه قبل از نزول حكم تحريم ربا بدست آورده مال اوست و كارش به خدا واگذار مي شود؛ اما كسانى كه باز گردند [و ربا بگيرند] اهل آتش خواهند بود و هميشه در آن مى مانند». وقتى رباخواران اعلان جنگ با خدا دهند يا خدا به آنها اعلان جنگ دهد، به اين معناست كه آنها تا سر حد كافران سقوط كرده اند و اين تعبيرى است بسيار تكان دهنده.

امام علي(ع) درباره لزوم «انفاق» می فرماید: «انباردار ديگران مباش و از آنچه به دست مى آورى در راه خدا انفاق كن»، بر این اساس آنانكه از اموال خود انفاق نمى كنند، بيچارگانى هستند كه تلاش خود را صرف نگهدارى اموال براى ورثه مى كنند؛ حسابش در قيامت برای آنها و لذتش در دنيا براى ديگران است. قرآن هم مي فرمايد: «خداوند اين چنين اعمال آنها را به صورتى حسرت آور به آنان نشان مى دهد».

امام علی(ع) در خطبه 91 «نهج البلاغه»، شگفتی های جهان آفرینش را به گونه ای معرفی می کند كه انسان بی اختیار به معرفت و شناخت پروردگار دعوت می شود. به تعبیر دیگر آثار قدرت خداوند در پهنه جهان هستى و نظم پيچيده و حساب شده حاكم بر آنها نشان مى دهد كه نگهدارى آنها نياز به علم و قدرت بى پايان و ربوبيّت و تدبير فوق العاده اي دارد. این قدرت بيکران، هر انسانى را وادار به اعتراف مى سازد و چراغ معرفتش را در درون دل ها بر مى افروزد.

امام علي(ع) اوصاف فرشتگان وحی را اين چنین می شمارد: «سنگينى گناهان هرگز آنان را ناتوان و درمانده نساخته است [؛ چرا كه آنها اصلاً گناه نمى كنند]، رفت و آمد شب و روز، آنها را به سوى مرگ كوچ نداده [تا ضعف بر آنها چيره شود، پس، همواره آماده اطاعت فرمان الهى هستند]، تيرهاى شك، ايمان پر عزم آنان را هدف قرار نداده، و گمان ها بر پايگاه يقين آنان راه نيافته، هيچ عاملى آتش كينه و حسد را در ميان آنها بر نيفروخته [تا ضعف در كار آنها راه يابد، پس، همه فرشتگان به طور هماهنگ و بدون اختلاف فرمان هاى الهى را عمل مى كنند]، هرگز حيرت آنان را از معرفت باطني و عظمت الهى نهفته در سينه هايشان باز نمي دارد».

وجود «نامه اعمال» به انسانها هشدار مى دهد كه مراقب گفتار و رفتار خويش باشند كه همه چيز ثبت مى شود و در قيامت بى كم و كاست ارائه خواهد شد. البته احاطه علمى پروردگار مافوق همه اينهاست؛ ولى در غالب مردم، توجه به اين حقيقت مى تواند منشأ آثار فراوانى باشد. ايمان به مسئله نامه عمل و فرشتگانى كه شب و روز با انسانند و مأمور ثبت و ضبط اعمالند و ايمان به اين حقيقت كه در صحنه محشر، نامه اعمال در برابر ديده همگان گشوده مى شود و تمام گناهان مستور نمايان مى گردد و مايه رسوايى مي شود عامل بازدارنده عجيبى از گناهان است. به عكس نامه اعمال نيكوكاران سبب آبرو، اعتبار و افتخار آنها مى گردد.