آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره کثرت فرشتگان مى فرمايد: «در تمام آسمانها به قدر جاى پوست حيوانى نتوان يافت جز اينكه فرشته اى در آنجا به سجده افتاده، يا ملكى تلاشگر و سريع و چابك، مشغول كار است؛ فرشتگانى كه طاعت فراوان آنها بر يقين و معرفتشان نسبت به پروردگار مى افزايد و عزّت خداوند را در قلوبشان فزونى مى بخشد». این تعبیرات امام(ع) نشان مي دهد هم عدد فرشتگان الهى زياد و گسترده است و هم به خاطر طول اطاعت شان روز به روز بر علم و معرفتشان افزوده شده و به عظمت پروردگارشان آشناتر مى شوند.

امام علي(علیه السلام) در فرازی از خطبه 91 «نهج البلاغه»، از كثرت وجود فرشتگان و عظمت معرفت آنان سخن مى گويد و مى فرمايد: (در تمام آسمانها به قدر جاى پوست حيوانى نتوان يافت جز اينكه فرشته اى در آنجا به سجده افتاده، يا ملكى تلاشگر و سريع و چابك، مشغول كار است؛ فرشتگانى كه طاعت فراوان آنها بر يقين و معرفتشان نسبت به پروردگار مى افزايد و عزّت خداوند را در قلوبشان فزونى مى بخشد)؛ «وَ لَيْسَ فِي أَطْبَاقِ السَّمَاءِ مَوْضِعُ إِهَابٍ(1)‏ إِلَّا وَ عَلَيْهِ مَلَكٌ سَاجِدٌ أَوْ سَاعٍ حَافِدٌ(2)، يَزْدَادُونَ عَلَى طُولِ الطَّاعَةِ بِرَبِّهِمْ عِلْماً، وَ تَزْدَادُ عِزَّةُ رَبِّهِمْ فِي قُلُوبِهِمْ عِظَماً». اين تعبير از يك سو نشان مى دهد كه عدد فرشتگان الهى تا چه حد زياد و گسترده است، به گونه اى كه تمام آسمانها را پر كرده اند؛ اعم از فرشتگانى كه مأموريّت هايى در اداره عالَم بر عهده آنها گذارده شده و فرشتگانى كه كارشان پيوسته عبادت و بندگى خداست.
از سوى ديگر هر دو گروه به خاطر طول اطاعت پروردگار روز به روز بر علم و معرفتشان افزوده مى شود و به عظمت پروردگار آشناتر مى شوند، و اين درسى است براى انسانها كه بدانند تقوی و اطاعت، سبب فزونى علم و معرفت و آشنايى بيشتر به صفات جمال و جلال پروردگار است و در واقع اين دو در يكديگر تأثير متقابل دارند؛ معرفت بيشتر، سبب طاعتِ فزونتر مى گردد و طاعت بيشتر، سبب علم و عرفان عميق تر مى شود!
در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه: «شخصى از آن حضرت پرسيد: آيا فرشتگان بيشترند يا انسان ها؟ امام(عليه السلام) در جواب فرمود: «وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ! لَعَدَدُ مَلَائِكَةِ اللهِ فِي السَّمَاوَاتِ أَكْثَرُ مِنْ عَدَدِ التُّرَابِ فِي الْأَرْضِ، وَ مَا فِي السَّمَاءِ مَوْضِعُ قَدَمٍ إِلَّا وَ فِيهَا مَلَكٌ يُسَبِّحُهُ وَ يُقَدِّسُهُ»؛ (قسم به كسى كه جانم در دست اوست! عدد فرشتگان خدا در آسمانها، بيشتر است از عدد ذرّات خاك در زمين و در تمام آسمانها به اندازه جاى پايى نيست مگر اينكه در آنجا فرشته اى تسبيح و تقديس خدا مى گويد)».(3)،(4)