معنای «جدال»

منظور از «جدال» چيست؟

راغب مي گوید: جدل و جدال از «جَدَلْتُ الْحَبْلَ»؛ (طناب را محكم تابيدم) گرفته شده، گويى كسى می خواهد با سخنان ستيزه جويانه، طرف مقابل را با زور از عقائدش دور سازد. برخی دیگر، جدال را به معنى تلاش برای زمين زدن ديگرى دانسته اند. البته جدال بر دو گونه است، جدال به حق که ممدوح است و پيامبر(ص) مأمور به آن شده بود، و نوع مذموم آن، جدال به باطل است كه افراد لجوج، به انکار روشن ترينِ دلايل مى پردازند.

حريص بودن «متقين» در زمينه «كسب علم»

طبق بیان امیر المومنین علی(علیه السلام) در نهج البلاغه، «متقين» در چه زمينه اي حريص هستند؟

امام علي(ع) مي فرمايد: «متقين علاقه شديدى در كسب علم و دانش دارند». آنها با اینکه عالمند؛ ولی حریص به کسب علم هستند. حرص به امور معنوی، علم و رستگارى خود و جامعه حرص پسندیده است؛ چراکه خداوند پیامبر(ص) را حریص بر هدایت مردم معرفی می کند: «رسولی که حريص است بر اسلام آوردن و هدايت شما».

عجله ممدوح و مذموم

دیدگاه اسلام در مورد عجله در کارها چیست؟

طبق آیه 11 سورا اسراء انسان به خاطر دستپاچگی و عدم مطالعه کافی و هوی و هوس و... در کارها عجله می کند و ذاتا عجول است. در روایات هم عجله باعث ندامت و هلاکت، و با تأنی و تفکر انجام دادن کار موجب سلامت دانسته شده. از طرفی هم به تعجیل در کار خیر سفارش شده. در نتیجه عجله مذموم آن است که: در بررسى و مطالعه جوانب کار عجله شود، اما عجله ممدوح آن است که: بعد از تصمیم گیرى لازم، در اجرای کار خیر درنگ نشود.

مفهوم واژه تقلید

منظور از واژه «تقلید» چیست؟

واژه «تقلید» از مادّه «قَلْد»، در اصل به معناى تابيدن طناب است؛ و پيروى از ديگرى را از اين نظر «تقليد» مى نامند كه سخن او را همچون قلاّده اى بر گردن خويش مى نهند، و يا مسؤوليت را همچون قلاده اى بر گردن كسى مى نهند كه از او پيروى مى كنند. پيروى از ديگران كه نامش تقليد است؛ گاه مذموم است و گاه ممدوح.

شرایط «تقلید جایز و ممدوح»

در چه صورتی تقلید، جایز و ممدوح خواهد بود؟

در تعريف تقليد مى گويند: «تقلید عبارت است از قبول گفتار ديگرى بدون دليل تفصيلى» و گاه بعضى آن را توسعه داده، و پيروى عملى را نيز جزء آن دانسته اند. از سویی تقلید در صورتى مى تواند ممدوح باشد كه از يك سو شخص مورد تقليد داراى دو شرط اصلی «آگاهی و صداقت» باشد. از سوى ديگر موضوع مورد تقليد بايد از موضوعات «تخصّصى» باشد تا تقليد در آن جايز گردد، امّا در مسائل عمومى، هركس بايد به سهم خود تحقيق كند. از سوى سوم مقلِّد نيز نبايد قادر به استنباط باشد، زیرا در صورت توانایی در استنباط، تقليد ممنوع است.

بیان قرآن درباره مستضعفان و مستکبران

قرآن به چه کسانی «مستکبر» و به چه کسانی«مستضعف» می گوید؟

«استكبار» دو معنا دارد: 1- ممدوح: تلاش برای آماده سازی شرايط لازم براى بزرگى. 2- مذموم: شخص «بزرگى» را به خود ببندد بى آن كه شايسته آن باشد. در قرآن نیز این معنا مذمت شده است. البته گاه قرآن، مستكبران را در مقابل ضعفاء قرار داده؛ اشاره به اين كه برترى جويى آنها به خاطر قوّت جسمانى يا مال و ثروت بوده است. «استضعاف» نیز در قرآن به دو معنا به کار رفته: 1- ضعفى كه از سوى مستكبران بر گروهى تحميل مى شود. 2- کسانی كه بر اثر جهل و نادانى و تعصّب، چشم و گوش بسته دنبال رهبران گمراه حركت مى كنند.

جایگاه علم، از منظر اسلام

اسلام چه جایگاهى براى «علم» در نظر گرفته است؟

افزون طلبى در بسیارى امور مذموم است، جز در علم که ممدوح است؛ چنان که در آیه 114 سوره طه پیامبر(ص) با آن علم سرشار، مأمور می شود تا پایان عمر از خدا فزونی علم را طلب کند. علم در اسلام هیچ مرزی ندارد؛ مرز مکانى ندارد و تا چین و ثریا نیز باید در طلبش دوید. مرز زمانى ندارد و از گاهواره تا گور ادامه دارد. از نظر معلم مرز نمى شناسد و نزد هر کس بیابد آن را مى گیرد. مرز از نظر میزان تلاش نیز ندارد. در روایات هم بر طلب علم سفارش شده، و پیامبر(ص) و امامان(ع) تا پایان جهان بر دانششان افزوده مى شود.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ عليٌّ(عليه السلام)

مَن آثَرَ على نفسِهِ بالَغَ في المُروّةِ

هر که ايثار کند، در مردانگى و رادمنشى چيزى فرو نگذاشته است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 26