آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

راغب مي گوید: جدل و جدال از «جَدَلْتُ الْحَبْلَ»؛ (طناب را محكم تابيدم) گرفته شده، گويى كسى می خواهد با سخنان ستيزه جويانه، طرف مقابل را با زور از عقائدش دور سازد. برخی دیگر، جدال را به معنى تلاش برای زمين زدن ديگرى دانسته اند. البته جدال بر دو گونه است، جدال به حق که ممدوح است و پيامبر(ص) مأمور به آن شده بود، و نوع مذموم آن، جدال به باطل است كه افراد لجوج، به انکار روشن ترينِ دلايل مى پردازند.

واژه جدل و جدال به طورى كه «راغب» در «مفردات» مى گويد از «جَدَلْتُ الْحَبْلَ»؛ (طناب را محكم تابيدم) گرفته شده، گويى كسى كه سخنان ستيزه جويانه مى گويد مى خواهد طرف مقابل را با زور از افكار و عقائدش دور سازد. بعضى نيز گفته اند جدال در اصل به معنى كشتى گرفتن و تلاش بر زمين زدن ديگرى است، و از آنجا كه مشاجرات لفظى شباهت به آن دارد، اين واژه در آن مورد نيز به كار رفته است.
البته جدال بر دو گونه است، جدال به حق و جدال به باطل كه اولى ممدوح و دومى مذموم است، از اين رو در قرآن مجيد در يكجا مى فرمايد: «وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِى هِىَ اَحْسَنُ»(1)؛ (به آنها به طريقى كه نيكوتر است استدلال و مناظره كن). در اينجا پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مأمور به جدال به حق شده، و آن را در كنار حكمت و موعظه حسنه قرار داده است. اما جدال به باطل همان است كه افراد لجوج و متعصب گرفتار آن مى شوند، و روشن ترينِ دلايل حق را با ستيزه جويى انكار مى كنند.(2)