برخی از آیات و احادیث نشان از حیات و هوشیاری ارواح مؤمنان و کافران محض دارند ولی روایات دیگری مربوط به سؤال قبر وجود دارد که مردگانی که خارج از دایره «ایمان محض» یا «کفر محض» هستند، تا روز قیامت در حالتی شبیه به «خواب» روزگار می گذرانند؛ از اخبار متعددى كه در زمينه سؤال قبر وارد شده استفاده مى شود كه در قبر از دو گروه سؤال مى شود. گروهى كه ايمانى خالص دارند و گروهى كه صاحب كفر خالصند اما افراد مستضعفى كه در ميان اين دو قرار گرفته اند، حداقل در این مرحله مورد سؤال قرار نمی گیرند.
امّا مقصود از افراد «مستضعف» افرادی هستند که در مرز بین کفر و ایمان هستند. افرادی که در اثر دور ماندن از فضای ایمان و اسلام یا مرز اصلی برای تشخیص مذهب حق، شناخت لازم جهت هدایت شدن را کسب نکرده و به همان عقیده گذشته خود باقی مانده اند. این افراد گر چه مؤمن به دین اسلام یا مذهب راستین نبوده اند اما به جهت عدم اتمام حجت بر آن ها تا زمان تمام شدن حجت خداوند بر آن ها مورد مؤاخذه قرار نمی گیرند و سؤال قبر ندارند.
منظور از «مؤمن خالص» در روایات سؤال قبر، کسی است که به دین اسلام ایمان داشته و اگر چه در «عمل» مؤمنی متوسط الحال بوده ولی اصل ایمان او خالص و پذیرفته شده می باشد و بنابراین مشمول کسانی که «در قبر کسی متعرض سؤال از آنها نمی شود» نمی گردند.
حتی درباره افراد مستضعف هم می گوییم که به هیچ وجه مفهوم احادیث سؤال قبر این نیست که آنها برزخ ندارند بلکه فقط موضوع «سؤال قبر» از آنها منتفی شده است و شاید به روز قیامت موکول شده باشد. اتفاقا از روایات فشار قبر استفاده مى شود که رنج در قبر عمومیت دارد و همه به آن گرفتار مى شوند. رنج وقتی معنی پیدا می کند که ما شعور را برای مرده پذیرفته باسیم.

نقش اقتصاد در جامعه مانند خون است در بدن، يك اقتصاد سالم همانند خون سالم است، و يك اقتصاد ناسالم همانند خون كثيف و آلوده، تمام بدن را آلوده مى كند. اهمّيّت مسئله تحريم ربا به خاطر همين موضوع است؛ زیرا ربا در حقيقت جامعه را به سرطان اقتصادى كه بى شباهت به سرطان خون نيست مبتلا مى سازد. از سویی يكى از فلسفه هاى تحريم ربا، ارتباط آن با بروز بحران هاى اقتصادى است. محمد ابوزهره استاد دانشگاه قاهره مى گويد: «در سال 1931 تا 1939 بحران عظيمى در اقتصاد جهان پيدا شد كه مطالعات دانشمندان نشان می دهد عامل اصليش مسئله رباخوارى است... ».

برخی گناهکاران و غیر مسلمانان، مستضعفان قاصری هستند که عدم اجابت دعای شان می تواند تأثیرات مخربی داشته باشد و شعله ضعیف معنویت را در دل های شان خاموش کند. اما دعای معاندان مقصر که با علم به مسیر حق باز هم راه باطل را می پیمایند به هیچ وجه مورد پذیرش قرار نمی گیرد. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که منظور از استجابت دعا در آن احادیث، دعایی است که شخص غیر مسلمان در حق یک مسلمان می کند نه اینکه دعایش برای خودش مستجاب باشد.

در آغاز دعوت پيامبر(ص) در مدينه، «هجرت» نشانه ايمان بود؛ يعنى افرادی که در مناطق ديگر ايمان می آوردند بايد هجرت مي كردند و به حضور پيامبر(ص) مي رسيدند تا تعاليم اسلام را فرا بگیرند؛ اما بعدها حضرت علي(ع) معنايش را چنين بيان فرمودند: «نام هجرت بر كسى اطلاق نمى شود؛ مگر اينكه حجّت خدا بر روى زمين را بشناسد، آنها كه حجّت خدا را بشناسند و به او ايمان آورند مهاجرند، [هر چند ظاهراً سفرى نكرده باشند] و نام مستضعف بر كسى كه حجّت به او رسيده و گوشش آن را شنيده و قلبش آن را حفظ كرده نهاده نمى شود».

واژه «مستضعف» در قرآن و روایات در دو معنا استعمال شده: 1- کسانی که از نظر معیشت در تنگنا قرار دارند. قرآن می فرماید: «ما اراده كرده ايم تا به مستضعفان زمين نعمت بخشيم». 2- کسانی که از نظر دینی در فشارند، همانند مسلمانان مكه كه توانايى هجرت نداشتند و مشركان به آنها اجازه نمى دادند مراسم دينى خود را آزادانه انجام دهند. گاه اين واژه در روايات معناى سومى نيز دارد و آن كسى است كه توانايى بر تحقيق از حقّ و شناخت آن را ندارد. به فرموده امام باقر(ع): «مستضعف كسى است كه راهى بر شناخت كفر و ايمان ندارد».

ایشان می فرماید: «در آن هنگام، فرزندان سبب خشم [پدران و مادران] مى شوند و باران، گرمى مى افزايد؛ فرومايگان همه جا را پر مى كنند و نيكانِ بزرگوار، كمياب مى شوند!، مردم آن زمان همچون گرگان؛ و سلاطين آنها همچون درندگان؛ و طبقه متوسّط، طعمه آنها؛ و مستمندان، همچون مردگان خواهند بود! در آن زمان، راستگويى از ميان مى رود و دروغ فراوان مى شود. مردم با زبان اظهار دوستى مى كنند، و با دل دشمنى. به گناه و آلودگى افتخار مى كنند و از عفّت و پاكدامنى در شگفتى فرو مى روند و اسلام همچون پوستينى وارونه پوشيده مى شود!».

ممکن است در بیت المال مصر حقّى براى مستضعفان وجود داشته و یوسف(ع) از این حق در مورد برادران خویش که در آن هنگام مستضعف بودند استفاده کرده، همان گونه که در مورد سایر مستضعفان استفاده مى کرد .دیگر این که یوسف(ع) در آن پست حساسى که داشت، شخصاً داراى حقوقى بود و حداقل حقش این بود که خود و عائله نیازمند خویش و کسانى همچون پدر و برادر را از نظر حداقل زندگى تأمین کند. بنابراین او از حق خویش در این بخشش و عطا استفاده کرد.

مشرکان بارها به ابوطالب مراجعه و از او خواستند دست از حمايت محمد(ص) بر دارد يا بين آنها و محمد(ص) فاصله نشود يا خود ابوطالب او را اصلاح كند. وقتی از تأثير گذاردن بر ابوطالب و رسول خدا مأيوس شدند، تصميم گرفتند كه تازه مسلمانان مستضعف را تحت فشار قرار دهند. حربه آزار و اذيت، به مؤمنان كارگر نشد؛ به همين دليل تصميم گرفتند كه پيامبر و طرفدارانش را مسخره و استهزاء كنند؛ و با برچسب هايى مانند ساحر، كاهن، شاعر و مجنون، پيامبر را از ميدان خارج كنند. حربه ديگرى كه مشركان بكار گرفتند محاصره اقتصادى بود.

امام صادق(ع) درباره این اثر «ربا» که یکی از علل تحریم آن است می فرماید: «اگر رباخوارى حلال بود، مردم كارهاى مفيد تجارى و هر آنچه را كه به آن احتياج داشتند ترك مى كردند؛ به همين جهت خداوند ربا را حرام كرد تا مردم به سوى كارهاى حلال و تلاش هاى اقتصادى مفيد بروند و وام فقط به صورت قرض الحسنه باقى بماند».

امام کاظم(ع) در تعریف «مستضعف» می فرماید: «مستضعف كسى است كه دليلى براى او اقامه نشده و از اختلاف [درباره دين و مذهب] آگاهى نيافته، هنگامى كه از وجود اختلاف با خبر شد ديگر مستضعف نيست!». همچنین امام صادق(ع) در حدیثی می فرماید: «كسى كه اختلاف مردم را بداند مستضعف نيست». زیرا هنگامى كه انسان از وجود اختلاف با خبر شد عقل، او را وادار به تحقيق و مطالعه مى‌ كند؛ و در اين هنگام مستضعف محسوب نمى‌شود. البته منظور از مستضعف در اينجا مستضعف فكرى است؛ كه گاه ما او را جاهل قاصر مى ‌ناميم.