آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام کاظم(ع) در تعریف «مستضعف» می فرماید: «مستضعف كسى است كه دليلى براى او اقامه نشده و از اختلاف [درباره دين و مذهب] آگاهى نيافته، هنگامى كه از وجود اختلاف با خبر شد ديگر مستضعف نيست!». همچنین امام صادق(ع) در حدیثی می فرماید: «كسى كه اختلاف مردم را بداند مستضعف نيست». زیرا هنگامى كه انسان از وجود اختلاف با خبر شد عقل، او را وادار به تحقيق و مطالعه مى‌ كند؛ و در اين هنگام مستضعف محسوب نمى‌شود. البته منظور از مستضعف در اينجا مستضعف فكرى است؛ كه گاه ما او را جاهل قاصر مى ‌ناميم.

احادیث و روایات اسلامی معانی یکسانی برای «مستضعف» فکری بیان نموده اند. در حديثى از امام موسى بن جعفر(علیه السلام) آمده است كه يكى از يارانش از آن حضرت درباره «ضُعَفاء»؛ (مستضعفین) سؤال كرد؛ امام(علیه السلام) در پاسخ چنين نوشت: «الضَّعِيفُ مَنْ لَمْ تُرْفَعْ اِلَيْهِ حُجَّةٌ، وَ لَمْ يَعْرِف الاْخْتِلافَ، فَاِذا عَرَفَ الاْخْتِلافَ فَلْيَسَ بِمُسْتَضْعَفٍ»(1)؛ (مستضعف كسى است كه دليلى براى او اقامه نشده و از اختلاف [درباره دين و مذهب] آگاهى نيافته هنگامى كه از وجود اختلاف با خبر شد ديگر مستضعف نيست!).
همين معنى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است كه فرمود: «مَنْ عَرَفَ اخْتِلافَ النّاسِ فَلَيْسَ بِمُسْتَضْعَفٍ»(2)؛ (كسى كه اختلاف مردم را بداند مستضعف نيست).  اشاره به اينكه هنگامى كه انسان از وجود اختلاف با خبر شد عقل، او را وادار به تحقيق و مطالعه مى‌ كند؛ و در اين هنگام مستضعف محسوب نمى‌ شود. البته منظور از مستضعف در اينجا همان «مستضعف فكرى» است؛ كه گاه ما او را «جاهل قاصر» مى‌ ناميم.(3)