اين كتاب در زمان خود سر و صدايى شديد در مصر برانگيخت و دانشگاه «الازهر» با توبيخ و سرزنش مؤلف آن و بيان وجوه بطلان و فساد آن نسبت به آن موضع گرفت و مصادره آن را از حكومت طلبيد. آن چه در اين كتاب باعث تأسف و مصيبت شد آن بود كه نويسنده تمام رواياتى را كه حشويه در كتاب‌هاى خود گرد آورده و به اين دليل كه در صحاح سته آمده، اسناد آنها را هر چند قداست قرآن را لكه‌دار سازد صحيح انگاشته‌اند، در كتاب خود ياد كرده است. در واقع او جنايتى را كه به دست سلف انجام گرفته بود و زمانى مديد بر آن گذشته و نزديك بود از خاطره‌ها محو گردد، تازه كرد.

خط عربى علاوه بر آنكه در اِبتدا از نقطه خالى بود، نشانه و علامت نيز نداشت و طبعا مُصحف نيز از هر گونه علامتى كه نشان دهنده حرکت و اِعراب كلمه باشد، عارى بود. از سویی مسلمانان در صدر اسلام؛ قرآن را از پیامبر(ص) فرا گرفته و حفظ می کردند، لذا قرآن را به طور صحيح مى خواندند؛ اما در پايان قرن اول كه مسلمانانِ غير عربِ جامعه اسلامى فزونى يافت، نیاز مبرم به وضع علائم و نشانه هايى براى كلمات قرآن، پيدا شد. از این رو «ابوالاسود دوئلی» به وضع حرکات حروف پرداخت و پس از وی، «نصر بن عاصم» به نقطه گذاری مُصحف پرداخت.

تقى الدین ابومحمد (ابو العباس) احمد بن على بن عبد القادر بن محمد بن ابراهیم مقریزى مصرى شافعى (766 ـ 845 ق) یکى از مورخان و محدثان برجسته اهل سنت مى باشد که در حوالى قاهره به دنیا آمده و در دمشق و بعلبک رشد یافته است. پدران مقریزى، حنبلى بودند و پدر او با یک دختر حنفى ازدواج کرد و علوم و احکام مذهب حنفى را از پدر بزرگ مادرى خود یعنى شمس الدین محمد بن صایغ فرا گرفت. پس از مرگ پدرش على بن عبد القادر مقریزى به مذهب شافعى گرایش پیدا کرد و بر همان مذهب در گذشت. مطالب و گزارشات تاریخى مقریزى چنان محکم و مستند است که علماى اسلام اعم از شیعه و سنى به سخنان و کتاب‌های او استناد کرده اند. مهم ترین کتاب او «امتاع الاسماع» است که از مهم ترین منابع جامع در زمینه سیره نبوى و تاریخ اسلام به شمار مى رود. مقریزى از جمله علماى با انصاف اهل سنت نسبت به شیعه و عقاید آن به شمار مى رود. او احادیث مربوط به ائمه طاهرین (ع) را با سندهاى معتبر و صحیح موجود در منابع دست اول اهل سنت مثل صحاح سته ذکر و تبیین کرده است؛ او رساله اى با عنوان «معرفه مایجب لآل البیت النبوى من الحق على من عداهم» در تبیین ابعاد مسئله ولایت و خلافت ائمه بزرگوار شیعه (علیهم السلام) نوشته است.

محمد بن یوسف بن على بن یوسف ابن حیّان اثیر الدین ابوحیان اندلسى جیانى (654 ـ 745 ق) از بزرگان تفسیر، حدیث و ادبیات اهل سنت به شمار مى رود. او در نواحى شهر غرناطه به دنیا آمد، به شهر مالقه مهاجرت کرد، در آنجا رشد یافت، و سپس با انتقال به قاهره در آنجا ساکن شد و در همانجا وفات یافت. او همچنین به شهرهاى مختلفى از مناطق سرزمین اسلامى مثل افریقا، اندلس، اسکندریه، مصر و حجاز مسافرت کرد و از محضر بیش از چهار صد و پنجاه استاد بهره برد. تبحّر او در رشته هاى مختلف علوم به ویژه ادبیات عرب موجب شد تا او را با القابى مثل «شیخ النحاه» یا «امام النحاه»، «شیخ المحدّثین» و «رئیس العلماء» عنوان بدهند. او به گفته شاگردش صفدى پیرو مذهب شافعى بود و برخى او را حنبلى و اهل ظاهر مى دانستند. به دلیل داشتن گرایش به مذهب سلفى، عقاید اشعرى و شافعى، با فلسفه و ذوقیات (عرفان و تصوف) میانه خوبى نداشت و به رد فلسفه و تصوف مى پرداخت. او با ابن تیمیه مباحثه و مناظراتى داشت و در کتاب‌هایش بر ضد او و نظراتش مطلب نوشت. او همچنین در کتاب تفسیرخود (یعنى البحر المحیط) غالب نظرات زمخشرى معتزلى را به تمسخر گرفته و رد کرده است و میانه خوبى با عقاید اعتزال نداشته است. او در ذیل تفسیر آیات مربوط به ولایت ائمه هدى (علیهم السلام) به نفع شیعه و تایید مطالب و عقاید آنها سخن گفته است؛ مثل معناى مودّت که او آن را مختص به اهل بیت پیامبر و ائمه (علیهم السلام) مى داند. زیرا وى نسبت به حضرت على (علیه السلام) ارادت ویژه اى داشت و مخالفان آن حضرت را لعن و نفرین مى کرد و در کتاب‌های خود به فرمایشات و احادیث آن حضرت استناد و تمسک مى کرد.
 

وى یکى از علماى بزرگ حدیث و فقه شافعى و تاریخ نگار بزرگ و معتبر اهل سنت به شمار مى رود. اهل سنت از او به عنوان «حافظ» و «شیخ الاسلام» در حدیث یاد مى کنند. او در ردیف پنج نفر اوّل حافظان بزرگ حدیث نبوی و تاریخ اسلام قرار دارد. نام او «على بن محمد عسقلانى» مى باشد که به «ابن حَجَر» لقب و شهرت یافته است. وى در قاهره به دنیا آمده در دوازده سالگى که در مکه بود کلّ قرآن را حفظ کرد. سپس به تعلیم و حفظ حدیث، فقه و تاریخ پرداخت. او خطیب مساجد جامع مهم مصر و قاضى القضاه آن دیار بود و به کار کتابدارى نیز مى پرداخت.

او در عقاید، گرایش اشعرى داشته و سلفى مسلک بود و درفقه به روش فقه شافعى فتوا می داد و در هر ماه به طور متوسط سیصد فتوا صادر مى کرد؛ از این رو، به زیاد فتوادادن (کثیر الافتاء) شهرت یافته است. گفته اند که به دلیل زیادى افتاء، فتواهاى اشتباه صادر کرده است. «ابن حجر» نظرات ویژه اى درباره تشیّع دارد؛ او مى گوید تشیّع بدعت است و حدیث راوی شیعه پذیرفته نیست، زیرا که بدعت، کفر به شمار مى رود. او علاوه بر شیعه، دشمن سر سخت حنفیان نیز بوده است. همچنین نظرات ویژه اى درباره عدالت مطلق صحابه دارد.

مورّخان در تعداد نسخه های عثمانی اختلاف دارند. «ابن ابى داود» تعداد آنها را شش نسخه دانسته، در حالی که «يعقوبى» دو نسخه ديگر را بر اين تعداد اضافه كرده ‌است؛ اما پس از گذشت زمانى طولانى، تغييرات و دگرگونى هايى در اين مُصحف ها به وجود آمد مانند نقطه گذاری، علامت گذاری و در نهایت نوشتن قرآن با خط نسخ زیبای عربی و دیگر خطوط متداول كه اين تغييرات به تدريج مُصحف هاى اوليه را كه در زمان عثمان نوشته شده بود، به دست فراموشى سپرد و رفته رفته اثرى از آنها باقى نماند.

طیبیان برخلاف نزاریان به شریعت پایبند هستند. جوانان در پانزده سالگى با داعى مطلق بیعت می کنند که بیعت با امام تلقى مى شود. آنان به نماز، روزه، زکات، حج و ولایت اهمیت بسزایى داده و مقید به انجام آن هستند. اذان آنها مثل اذان شیعیان بوده، ولى مثل سنیّان وضو مى گیرند. نماز را در سه نوبت به جماعت مى خوانند، ولى نماز جمعه را برگزار نمى کنند. سفر به مکه، مدینه، نجف، کربلا، قاهره و اماکنى که ائمه آنها مدفون هستند از مراسم هاى عبادى - زیارتى آنهاست. عزادارى محرم و جشن غدیر از مهمترین مراسم طیبیان است.

محمد بن نعمان، پایه گذار فقه اسماعیلى و بزرگ ترین فقیه در همه ادوار اسماعیلیه است. او در مغرب به دنیا آمد و در سن بیست سالگى در سال 313 هجری به خدمت عبیدالله المهدى درآمد و تا آخر عمر در سال 363 هجری به مدت پنجاه سال به خلفاى فاطمى خدمت کرد. او از سال 334 هجری قاضى فاطمیان بود و در دوره معز (365-341 هـ) قاضى القضات اسماعیلیان فاطمى شد. از مهمترین کتب وى «دعائم الاسلام»، مهمترین کتاب فقهى اسماعیلیان در طول تاریخ  می باشد. او در سال 363 هـ در مصر درگذشت و در قاهره مدفون گردید.

مویدالدین شیرازى در آغاز رئیس دعوت اسماعیلى در فارس بود. در زمان وى اکثریت فارس همچون حاکم منطقه از اهل سنّت بودند، بنابراین رهسپار قاهره شد و سرانجام در سال 438 هجری به مصر رسید. در آن جا مسئولیت گوناگونى داشت. ریاست دیوان انشاء فاطمیان، رئیس یک هیئت نظامى و داعى الدعاتى از مهم ترین سمت هاى او بود. او در مقام داعى الدعاتى به تدریس در دارالعلم الازهر پرداخت و در سال 470 هجری قمری از دنیا رفت. وى استاد ناصر خسرو و ملک بن مالک حمادى، قاضى القضات یمن بود و هشتصد مجلس درس را انشاء کرد.

مرگ مستنصر باعث انشقاق بزرگ در درون فاطمیان گردید. مستنصر، نزار پسر ارشد خود را به جانشینى خود منصوب کرده بود، ولى افضل (پسر بدر الجمالی وزیر مستنصر) که مى دانست با آمدن نزار از کار برکنار مى شود و یا قدرتش محدود مى شود، کوچکترین فرزند مستنصر را که بیشتر از بیست سال نداشت و به تازگى خواهر افضل را به همسرى گرفته بود، به عنوان امام اسماعیلیه مطرح ساخت و از بزرگان کاخ فاطمیان براى وى بیعت گرفت و به این ترتیب باعث ایجاد دو فرقه بزرگ در اسماعیلیه شد.