وى ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن عبدالکریم شیبانى جزرى مشهور به عزالدّین، ابن اثیر (555-630) مورّخ، محدّث، و ادیب مشهور اهل سنت است که دو کتاب مهم «الکامل فى التاریخ» و «اُسْد الغابه» از تالیفات او مى باشد. او در نزدیکى موصل به دنیا آمده و در حلب سوریه (شام) وفات یافته است، براى کسب و تحصیل علم و حدیث به مناطق زیادى مثل شام، موصل، و بغداد سفر کرده و از محضر اساتید احادیث فراوانى را بهره برد؛ او همچنین به حلب و قدس نیز مسافرت کرد. نقل است که به هنگام مسافرت به حلب، یاقوت حموى تاریخ نویس مشهور اهل سنت به او وصیت کرد تا نوشته هایش را به بغداد برده و به محل وقف مخصوص بسپارد تا در امان بوده و اهل علم استفاده نمایند. اما «قطفى» در کتاب «انباه الرواه» خود در ذیل ترجمه احوال یاقوت مى نویسد که ابن اثیر این وصیت یاقوت را نادیده گرفت و با تصرّف در آنها (که در محتواى نوشته ها دست برد) آنها را در میان گروه هایى پخش کرد تا از آن بهره ببرند. اگر این گفته قطفى درست باشد، اتّهام صریحى بر تدیّن و امانت دارى ابن اثیر به شمار مى رود که ارزش مطالب و نقل اقوال او در آثارش را نیز مخدوش و بى اعتبار مى گرداند. ابن اثیر از لحاظ سیاسى با حکّام عصر خویش هماهنگ و همراه بود و به خلفاى عباسى تمایل داشت. و از این رو به شدت با شیعیان و تشیع سرِ ستیز داشت.
 

شمس الدین ابو عبدالله محمد بن احمد ذهبی (673-748 ق) از برجسته ترین علماى رجالى و از مشهورترین مورّخان نیمه قرن هشتم هجرى است که در دمشق متولد شد و در آنجا رشد یافت و همانجا وفات کرد. او نویسنده ده ها کتاب تاریخى و رجالى مى باشد. شغل پدر او طلاکارى و طلافروشى بود؛ لذا به او «ذهبى» یا «ابن الذهبى» لقب داده اند. او بسیارى از منابع قرون اولیه اسلام را در دسترس داشته و بر اساس آنها به تالیف کتاب‌های خود پرداخته است در حالیکه بسیارى از آن منابع اهل سنت و شیعه هم اکنون از میان رفته اند. اهمیت او در حدیث‌شناسی از این جهت است که به دلیل احاطه داشتن کامل بر آثار گذشتگان، توضیحات و نکات بسیار سودمندى را در شرح احادیث و سند آنها نوشته که همه کتاب‌های پیشین فاقد آن نکات بوده است. او براى نوشتن کتاب‌های خود از منابع رجال و حدیث علمای شیعه نیز بهره‌های فراوانى برده است. ویژگى دیگر او در زمینه علم رجال این است که نوشتن شرح حال رجال حدیث را به طبقه، گروه، فرقه یا مذهب ویژه اى اختصاص نداده است. بلکه همه کسانى را که از صدر اسلام در طبقات نقل حدیث قرار گرفته و به نوعى در علم حدیث دخیل بوده اند به ترتیب سال‌ها و قرن‌های متوالى تا زمان خودش نوشته است. ذهبى پیرو ابن تیمیه بوده و گرایش سلفى داشت و از اهل ظاهر و حدیث به شمار مى رود. از این جهت، گرایش ضدّ شیعى بسیار قوى داشته است؛ بنابراین، مطالب او بر ضد شیعه که در کتاب‌هایش به وفور یافت مى شود.
 

عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمى سمعانى (502-562 ق) نویسنده کتاب پرآوازه «الانساب» در زمینه نسب شناسى است که از مهم ترین و معتمدترین مورخان و محدثان اهل سنت در قرن ششم هجرى به شمار مى رود. او در مرو تولد یافت و پس از گشت و گذارهاى علمى در سایر شهرهاى مناطق اسلامى و مسافرت به اقصى نقاط جهان اسلام برای یادگیرى احادیث و سایر علوم در همان شهر وفات یافت. ابن کثیر او را ابوسعد سمعانى خوانده و او را به عنوان «فقیه شافعى» معرفى کرده است. او در ذیل راویان و شخصیت هاى شیعى، نسبت به شیعیان و عقاید شیعه عداوت و لجاجت اظهار کرده است؛ مثلا در مورد برخى از علماى شیعه نوشته است: «او راستگو (صدوق) است اما شیعه است»، «شخصیت حدیثى او اشکال ندارد اما در تدین و مذهب او چیزى هست (یعنى شیعه است)». با این همه، او محضر برخى از علماى شیعه امامیه، مثل ضیاء الدین فضل الله بن على بن عبیدالله حسنى راوندى (م 560 ق) را درک کرده است.

مجد الدین ابوالسعادات مبارک بن محمد بن محمد بن عبدالکریم بن عبدالواحد شیبانى جزرى، معروف به مجدالدین ابن اثیر (544-606 ق) یکى از سه فرزند محمد شیبانى جزرى و نویسنده کتاب «النهایه فى غریب الحدیث» است. او در جزیره ابن عمر (ما بین دجله و فرات) تولد و رشد یافت و پس از بیست سالگى به شهر موصل رفته و در آن دیار جایگاه رفیعى یافت و کتاب هاى خود را در همانجا تالیف نمود و از این طریق شهرت پیدا کرد. او در موصل به خدمت امیر مجاهد الدین درآمد و پس از او در خدمت عزالدین محمود و نورالدین ارسلانى بود. او قبل از اقامت در موصل به قصد تحصیل دانش حدیثى به بغداد نیز مسافرت کرده و در موصل درگذشت.

ابو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبرّ قرطبى (368-463 ق) از دانشمندان بزرگ اهل سنت است که در شهر قرطبه اندلس یعنى منطقه مغرب جهان اسلام در دوره میانى تاریخ اسلام به دنیا آمده و در آنجا رشد یافته است. سپس رهسپار «دانیه»  شد. این شهر تحت سلطه ابوالحسن مجاهد عامرى (م 432 ق) بود که شخصى علم دوست بود. از این جهت اقامت ابن عبدالبر در دانیه از دوران پربرکت عمر او تلقى شده، زیرا بیشترین کتاب‌هایش را در این شهر تالیف کرده است. او پس از مرگ عامرى به ناحیه غرب اندلس مهاجرت کرد و در آنجا به منصب قضا گماشته شد. و در شاطبه درگذشت.

ابو عبد الله محمد بن سعد بن منیع هاشمى مشهور به کاتب واقدى (168ـ230ق) یکى از معروف ترین و مهم ترین مورخان و سیره‌نویسان بغداد است که نویسنده کتاب «الطبقات الکبرى» معروف به «طبقات ابن سعد» مى باشد. در مورد زادگاه او سخن قطعى از سوى مورخان و تراجم نویسان ذکر نشده است و در این مورد اختلاف وجود دارد. برخى او را بصرى، عده‌ای مکى، و برخى دیگر او را آزاده شده در بغداد مى دانند. او پس از وفات در سال 230ق در مقبره باب الشام دفن شد .او علاوه بر روایت حدیث، سیره و تاریخ، راوى در قرائت نیز بوده و قرائات مختلف قاریان مدینه را از واقدى فرا گرفته و نزد یعقوب ابن اسحاق حضرى، قارى مهم بصره (از قاریان دهگانه) نیز حاضر مى شد. او یک سنى مذهب متعصب بود و غالب علماى اهل سنت از تراجم نویسان و دانشمندان علم رجال، او را عادل، صادق، و موثّق دانسته اند. به گونه اى که احمد بن حنبل نیز بنا به روایتى به او اعتماد داشت.

جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابى بکر بن محمد ابن سابق الدین خضیرى سیوطى (849 ـ 911 ق) یکى از بزرگترین عالمان، محدثان، مورخان و مفسران ادیبان عرب اهل سنت به شمار مى رود که بیش از ششصد عنوان کتاب بزرگ و کوچک در زمینه هاى مختلف علوم اسلامى تالیف کرده است و از این رو به ابن الکتب (یعنى فرزند کتاب) لقب یافته است. او در اُسیوط از تبعات قاهره متولد شد و در همانجا رشد یافت. او در فقه پیرو مذهب شافعى بود؛ البته علماى اهل سنت او را صاحب نظر و مجتهد دانسته اند. سیوطى تا سن چهل‌ سالگی به تحصیل علوم پرداخت و سپس از جامعه منزوی شد تا به تدوین و تالیف کتاب بپرازد و در هر یک از رشته هاى علمى مثل تفسیر، حدیث، فقه، تاریخ، لغت، و ادبیات عرب بیش از ده کتاب تالیف کرد. سیوطى ارادت و مودت فراوانی نسبت به اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه وآله) داشت و در بیشتر کتاب‌هایش به ذکر مناقب و فضائل آن بزرگواران پرداخته است و از این جهت کتاب‌های او بیش از سایر کتاب‌های اهل سنت مورد توجه علماى شیعه قرار گرفته است.

تقى الدین ابومحمد (ابو العباس) احمد بن على بن عبد القادر بن محمد بن ابراهیم مقریزى مصرى شافعى (766 ـ 845 ق) یکى از مورخان و محدثان برجسته اهل سنت مى باشد که در حوالى قاهره به دنیا آمده و در دمشق و بعلبک رشد یافته است. پدران مقریزى، حنبلى بودند و پدر او با یک دختر حنفى ازدواج کرد و علوم و احکام مذهب حنفى را از پدر بزرگ مادرى خود یعنى شمس الدین محمد بن صایغ فرا گرفت. پس از مرگ پدرش على بن عبد القادر مقریزى به مذهب شافعى گرایش پیدا کرد و بر همان مذهب در گذشت. مطالب و گزارشات تاریخى مقریزى چنان محکم و مستند است که علماى اسلام اعم از شیعه و سنى به سخنان و کتاب‌های او استناد کرده اند. مهم ترین کتاب او «امتاع الاسماع» است که از مهم ترین منابع جامع در زمینه سیره نبوى و تاریخ اسلام به شمار مى رود. مقریزى از جمله علماى با انصاف اهل سنت نسبت به شیعه و عقاید آن به شمار مى رود. او احادیث مربوط به ائمه طاهرین (ع) را با سندهاى معتبر و صحیح موجود در منابع دست اول اهل سنت مثل صحاح سته ذکر و تبیین کرده است؛ او رساله اى با عنوان «معرفه مایجب لآل البیت النبوى من الحق على من عداهم» در تبیین ابعاد مسئله ولایت و خلافت ائمه بزرگوار شیعه (علیهم السلام) نوشته است.

ابوالفضل احمد بن ابى طاهر خراسانى معروف به ابن طیفور (204-280ق) یکى از بزرگترین دانشمندان اهل سنت در زمینه ادبیات عرب، تاریخ اسلام و تراجم (صحابه شناسى) است. پدران او در اصل از مَروْرود بودند اما او در بغداد تولد و وفات یافته است. او در خانواده اى به دنیا آمد که خاندان آنها از کارگزاران دولت مأمون بودند و مامون در همان روز ولادت ابن طیفور از خراسان به بغداد آمده بود. با توجه به صداقت علمى او در کتاب‌هایش، بسیارى از مطالب تاریخى را که موافق با عقاید و تاریخ تشیع بوده نقل کرده است. از این رو براى مورخان شیعه حائز اهمیت مى باشد.

ابو محمد عبد الله بن مسلم بن قتیبه دینورى (213ـ 276ق) یکى از مهم ترین علماى اهل سنت در زمینه علومى مثل ادبیات، حدیث و تاریخ مى باشد. او از نویسندگان بزرگ دوره خلفاى عباسى مثل «متوکل» «المستعین بالله» و «المعتز بالله» بود. او اهل مرو و معروف به «مروزى» بود و بنا به نقلى در بغداد و یا کوفه تولد یافت، اما رشد علمى وى در بغداد بود. آرا و نظرات معتزله که در آن زمان محافل علمى بغداد را تحت سیطره خود داشت او را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود. ابن قتیبه سپس به مقام قضاوت شهر دینور منصوب گشت و در همانجا سکونت یافت و در اواخر عمرش به بغداد بازگشت. عده اى از علماى اهل سنت مثل ذهبى او را صدوق و ثقه (مورد اعتماد) دانسته و برخى دیگر مثل حاکم نیشابوری او را کذاّب و غیر قابل اعتماد دانسته و گفته است حتى بر ضعیف بودن او به عنوان راوى ادعاى اجماع شده است. اما على رغم این اختلاف و دودستگى درباره شخصیت و جایگاهش او و آثارش مورد توجه علماى اسلام(اعم از شیعه و سنى) قرار گرفته است.