آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مرگ مستنصر باعث انشقاق بزرگ در درون فاطمیان گردید. مستنصر، نزار پسر ارشد خود را به جانشینى خود منصوب کرده بود، ولى افضل (پسر بدر الجمالی وزیر مستنصر) که مى دانست با آمدن نزار از کار برکنار مى شود و یا قدرتش محدود مى شود، کوچکترین فرزند مستنصر را که بیشتر از بیست سال نداشت و به تازگى خواهر افضل را به همسرى گرفته بود، به عنوان امام اسماعیلیه مطرح ساخت و از بزرگان کاخ فاطمیان براى وى بیعت گرفت و به این ترتیب باعث ایجاد دو فرقه بزرگ در اسماعیلیه شد.

مرگ مستنصر باعث انشقاق بزرگ در درون فاطمیان گردید. مستنصر، نزار پسر ارشد خود را به جانشینى خود منصوب کرده بود، ولى افضل(پسر بدر الجمالی وزیر مستنصر) که مى دانست با آمدن نزار از کار برکنار مى شود و یا قدرتش محدود مى شود، نقشه اى کشید که باعث ایجاد دو فرقه بزرگ در اسماعیلیه شد. وى به جاى نزارِ پنجاه ساله، کوچکترین فرزند مستنصر را که بیشتر از بیست سال نداشت، نامزد خلافت کرد و با لقب المستعلى بالله بر کرسى خلافت نشاند. عده اى به طرفدارى نزار برخاسته و نزاریان نام گرفتند و از فاطمیان بریدند و تعدادى طرفدار خلافت مستعلى گشته و مستعلویان نام گرفتند.
این چنین شد که افضل بدرالجمالى به خاطر ریاست خود جماعت اسماعیلیه را به دو پیکره تقسیم کرد. او ابوالقاسم احمد، جوانترین پسر مستنصر را که به تازگى خواهر افضل را به همسرى گرفته بود، به عنوان امام اسماعیلیه مطرح ساخت و از بزرگان کاخ فاطمیان براى وى بیعت گرفت و این چنین در پایتخت فاطمیان خلافت به نام مستعلى زده شد. نزار از بیم جانش از قاهره گریخت و در اسکندریه سر به شورش گذاشت، ولى دستگیر شد و در سال 488 هجرى به قتل رسید(1). اسماعیلیان مناطق دیگر دو دسته شدند. اسماعیلیان یمن و هند امامت مستعلى را پذیرفتند، ولى اسماعیلیان ایران به رهبرى حسن صباح آنرا نپذیرفته و روابط خود را با قاهره قطع کردند و این چنین نزاریان شکل گرفتند.(2)