زمینه های شکل گیری تمدن اسلامی عبارتند از: 1- جایگاه دانش و فراگیری علم، که در منابع اسلامی سفارش های اکیدی نسبت به آن شده است. 2- انتقال علوم و جذب دانشمندان از یونان که بیشترین علوم، غیر مستقیم و بصورت ترجمه به دست مسلمانان رسید. 3- نهضت ترجمه، که پس از فتوحات مسلمانان و فراغت از تدوین علوم اسلامی شکل گرفت، در واقع توجه به علوم و صنایعی بود که عمدتا در اختیار تمدن های غیر مسلمان قرار داشت. 4- تاسیس مراکز علمی مانند بیت الحکمة، نظامیه ها، و ...، یکی دیگر از عوامل شکل گیری تمدن اسلامی می باشد.

ابوالحسن محمد بن ابى احمد حسین بن موسى بن محمد بن موسى بن ابراهیم المجاب بن موسى الکاظم(علیه السلام) (359 ـ 406 ق) یکى از بزرگترین علماى شیعه است که خدمات بسیارى در مسیر حفظ ارزش‌ها و میراث علمى مذهب تشیع انجام داده است. دلیل شهرت او بیشتر به خاطر تالیف کتاب گران‌ سنگ «نهج البلاغه» مى باشد که در آن خطبه‌ها، نامه ها و کلمات حکمت آمیز حضرت على (علیه السلام) را گرد آورده است. سید رضى در بغداد متولد شد و در همانجا وفات یافت.

مویدالدین شیرازى در آغاز رئیس دعوت اسماعیلى در فارس بود. در زمان وى اکثریت فارس همچون حاکم منطقه از اهل سنّت بودند، بنابراین رهسپار قاهره شد و سرانجام در سال 438 هجری به مصر رسید. در آن جا مسئولیت گوناگونى داشت. ریاست دیوان انشاء فاطمیان، رئیس یک هیئت نظامى و داعى الدعاتى از مهم ترین سمت هاى او بود. او در مقام داعى الدعاتى به تدریس در دارالعلم الازهر پرداخت و در سال 470 هجری قمری از دنیا رفت. وى استاد ناصر خسرو و ملک بن مالک حمادى، قاضى القضات یمن بود و هشتصد مجلس درس را انشاء کرد.

عده اى از بزرگان اهل سنت در تألیفات خود احادیثى را آورده اند که صحت حدیث «مدینه علم» را تقویت مى کند؛ ازجمله: 1- «أنا دار الحکمة وعلیّ بابها». 2- «أنا دار العلم وعلیّ بابها». 3- «أنا میزان العلم وعلیّ کفّتاه». 4- «أنا میزان الحکمة وعلیّ لسانه». 5- «أنا المدینة وأنت الباب، ولایؤتى المدینة إلاّ من بابها» و... .