حج حکمت ها، کارکردها و ظرفیت های بسیار متنوعی دارد، مانند: 1. تقویت بعد اخلاقی و دگرگونی های درونی و روحی با خودسازی و جدا شدن انسان از مرزهای زندگی مادی و امتیازات ظاهری و زر و زیور. 2. برجسته شدن بعد سیاسی جامعه مسلمانان و از بین رفتن تعصبات ملی و نژادی آنها با ایستادن همه در صف واحد امت اسلام علیه استعمار. 3. ارتباط قشرهای مختلف مسلمانان از لحاظ فرهنگی و علمی. 4. امکان کم شدن فاصله طبقاتی با تقویت پایه های اقتصادی جهان اسلام و بسیاری برکات دیگر.

خداوند می فرمايد: «در حج، آميزش جنسى با همسران، گناه و جدال وجود ندارد». احرام، حالتی فوق العاده معنوى است كه انسان را به سوى قرب خدا مى برد، لذا بسيارى از كارهاى مباح در احرام ممنوع است و بعضى از كارهاى حرام، حرمت مضاعف پیدا می کند. معروف در بين فقها اين است كه منظور از جدال، گفتن «بلى وَاللّه يا گفتن لا وَاللّه» است؛ ولى بعيد نيست مقصود از آن، هر نوع مجادله و ستيزه اى باشد.

در آیه 96 سوره مائده، بیان شده است که صید دریا و خوردن از این صید، در حال احرام حلال است.

شخص محرم در حال گذراندن ریاضتی مشروع برای رسیدن به مقام والای معنوی است و بدیهی است که در چنین وضعیتی باید از هر آنچه رنگ تعلق دارد – مانند جنگ و جدال ها، خصومت ها، هوس هاى جنسى، لذات مادى، و...-  احتراز کند. وقتی این دستور اسلام را در کنار حرمت کندن درختان و گیاهان و صید حیوانات حرم – حتی در حالت غیر احرام - و انقراض تدریجی برخی گونه های حیوانات ناشی از بی آب و علفی آن منطقه جغرافیایی قرار می دهیم می بینیم که این حکم دستوری برای حفظ محیط زیست شهر مکه نیز بوده است.

در منابع اهل سنت روایاتى در رابطه با عبادت امام سجاد(ع) وارد شده است. ابى نوح انصارى مى گوید: «در اتاقى که حضرت سجاد(ع) مشغول عبادت بود، آتش سوزى رخ داد. عده اى فریاد مى زدند، ولى حضرت سر از سجده برنداشت تا آن که آتش خاموش شد. در این باره از او سؤال شد؟ حضرت فرمود: آتشى دیگر مرا از این آتش غافل ساخته بود». هم چنین سفیان بن عیینه مى گوید: «هنگامی که حضرت احرام بست بر بدنش لرزه اى عارض شد و نتوانست تلبیه بگوید به حضرت عرض شد: چه شده؟ حضرت فرمود: مى ترسم لبیک بگویم و در جواب گفته شود: لالبّیک».

از ابن حجر هیتمى و ديگران نقل شده: مأمون مى خواست دخترش را به امام جواد(ع) تزويج کند. بنى عباس، معترض شده، گفتند: او کودک است و هنوز علم و کمالى کسب نکرده، اگر صبر کنى که کامل شود و بعد از آن با او وصلت نمایى بهتر است؛ مامون براي اثبات مقام علمي امام در کودکي، مباحثه علمي بين ايشان و علماي بزرگ و نامدار از جمله يحيى بن اکثم بر قرار نمود که در آن مجلس، مباحث عالمانه و حکيمانه امام همگان را شگفت زده نمود.

در تاریخ زندگى پیامبر(ص) موارد زیادى دیده مى شود، که افرادى بر فرمان ایشان پیشى گرفتند، یا عقب افتادند و یا از اطاعت ایشان سرپیچى نمودند و لذا مورد ملامت و سرزنش شدید حضرتش قرار گرفتند. داستان تخلف از لشکر اسامه و داستان قلم و دوات در آخرین ساعات عمر پیامبر(ص)، از حوادث مهم تاریخ اسلام است که گواه این ادعاست.

هنگامى که پیامبر(ص) و مسلمانان در سال حدیبیه براى عمره با حال احرام حرکت کردند، با حیوانات وحشى فراوانى رو به رو شدند که مى توانستند آنها را با دست و نیزه صید کنند. نخستين آيات فوق در اين هنگام نازل شد و مسلمانان را از صيد آنها بر حذر داشت.

خداوند در آیه 95 سوره مائده، با صراحت و قاطعیت صید در حال احرام را حرام دانسته و مى فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! در حال احرام شکار نکنید». بر اساس این آیه، مشهور فقهاء و مفسرین امامیه، عمومیت این حکم را تأئید مى کنند. اما برخی از فقهاى اهل تسنن مانند شافعى، حرکت صید را مخصوص حیوانات حلال گوشت دانسته، زیرا به حیوانات اهلى صید و شکار گفته نمى شود. از سویی در روایات ما نه تنها صید کردن در حال احرام تحریم شده ، بلکه حتى کمک کردن، اشاره کردن و نشان دادن صید در حال احرام، نیز حرام است.

طبق آیه 95 سوره مائده، اگر محرم عمداً صیدى را به قتل برساند، باید همانند آن را در شکل و اندازه از چهار پایان به عنوان کفاره بدهد. و اگر همانندى براى آن پیدا نشود، به نوعى آن شکار را تعیین قیمت نموده و به آن مقدار از حیوانات اهلى حلال گوشت کفاره می دهد. آنگاه در ادامه می فرماید: لازم نیست حتماً کفاره به صورت قربانى باشد، بلکه دو چیز دیگر نیز هر یک به تنهائى مى توانند جانشین آن شوند: نخست این که معادل پول آن را در راه اطعام مساکین مصرف کند و دوم اینکه معادل آن روزه بگیرد.