آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیه 96 سوره مائده، بیان شده است که صید دریا و خوردن از این صید، در حال احرام حلال است.

پاسخ این سؤال در آیه 96 سوره «مائده» بیان شده است. در آیه فوق مى خوانیم: (صید دریا و طعام آن براى شما [در حال احرام] حلال است)؛ «أُحِلَّ لَکُمْ صَیْدُ الْبَحْرِ وَ طَعامُهُ».
در این که: منظور از «طعام» چیست؟ بعضى از مفسران احتمال داده اند: مراد ماهیانى است که بدون صید مى میرند و بر روى آب مى مانند، در حالى که مى دانیم این سخن درست نیست؛ زیرا ماهى مرده خوردنش حرام است، اگر چه در بعضى از روایات اهل تسنن تصریح به حلیّت آن شده است.(1)
آنچه بیشتر از ظاهر آیه استفاده مى شود این است که: منظور از طعام همان خوراکى است که از ماهیان صید شده ترتیب داده شود؛ زیرا آیه مى خواهد دو چیز را مجاز کند: نخست صید کردن و دیگر خوردن غذاى صید شده.
ضمناً از مفهوم این تعبیر، فتواى معروفى که در میان فقهاى ما وجود دارد، نیز اجمالاً استفاده مى شود که: در مورد حیوانات صحرائى نه تنها اقدام به صید حرام است، که خوردن گوشت حیوانات صید شده نیز مجاز نیست.
پس از آن، به فلسفه این حکم اشاره کرده مى فرماید: (این به خاطر این است که شما و مسافران بتوانید بهره ببرید)؛ «مَتاعاً لَکُمْ وَ لِلسَّیّارَةِ».
یعنى به خاطر این که: در حال احرام براى تغذیه به زحمت نیفتید و بتوانید از یک نوع صید بهره مند شوید، این اجازه در مورد صید دریا به شما داده شده است.
و از آنجا که معمولاً مسافران اگر بخواهند ماهى صید شده را با خود ببرند آن را با نمک آمیخته و به صورت «ماهى شور» در مى آورند، بعضى از مفسران جمله فوق را این گونه تفسیر کرده اند که: افراد «مقیم» مى توانند از ماهى تازه و «مسافران» از ماهى شور استفاده کنند.
اشتباه نشود، این که در آیه فوق مى خوانیم صید دریا براى شما حلال شده، مفهومش یک حکم کلّى و عمومى درباره صیدهاى دریا نیست، آن چنان که بعضى پنداشته اند؛
زیرا آیه نمى خواهد اصل حکم صیدهاى دریا را بیان کند، بلکه هدف آیه این است که: به مُحرم اجازه دهد صیدهاى دریا که قبل از احرام براى او حلال بوده، در حال احرام از آن استفاده کند.
و به تعبیر دیگر: آیه اصل تشریع قانون را بیان نمى کند، بلکه ناظر به خصوصیات قانونى است که قبلاً تشریع شده است، و به اصطلاح در مقام بیان از نظر عمومیت حکم نیست، بلکه فقط احکام مُحرم را بیان مى کند.
ولى بار دیگر به عنوان تأکید به حکم سابق بازگشته، مى فرماید: (مادام که در حال احرام هستید صیدهاى صحرائى بر شما حرام است)؛ «و حُرِّمَ عَلَیْکُمْ صَیْدُ الْبَرِّ ما دُمْتُمْ حُرُماً».
و در پایان آیه براى تأکید تمام احکامى که ذکر شد مى فرماید: (از خداوندى که در قیامت در پیشگاه او محشور خواهید شد بپرهیزید و با فرمان او مخالفت ننمائید)؛ «وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذی إِلَیْهِ تُحْشَرُون».(2)