بُعد اجرایی و عملی نبوت که نیازمند تحمل و صبر در برابر مشقات فراوانی مانند تماس با تمامی مشکلات و اقشار گوناگون مردم و رهبری جنگ و مواجهه با چالش های رهبری جامعه است، با طبیعت آفرینش مردان که در ابعاد جسمی و روحی قوی ترند مناسبت تر است و برای همین انبیاء از میان مردان انتخاب شده اند و معاف بودن زنان از تکلیف سنگین و پرمشقت رسالت، نه تنها امری تبعیض آمیز نیست بلکه عین عدالت الهی است. ضمن اینکه این معافیّت بدان معنا نیست که زنان از درجات معنوی و مراتب کمال محروم اند و در قرآن نیز از زنانی مانند حضرت مریم نام برده شده که معصوم و تطهیرشده و مطیع خدا و هم صحبت فرشتگان و الگوی تمامی زنان و مردان بوده است.

هر حكومت اصلاحى احتياج به «رهبرى» دارد كه از ابتدا تا انتها پیگیر قيام و نهضت باشد و در حکومت عدل جهانی نیز رهبري كه از همه جهات قابليت بدست گرفتن آن حكومت را داشته باشد جز مهدى موعود(عج) كس ديگري نخواهد بود.

آیات این سوره را در پنج بخش مى توان خلاصه کرد: 1 ـ بخشی پیرامون نشانه هاى عظمت خداوند و دلائل توحید سخن مى گوید. 2 ـ در بخش دیگرى از ربوبیت پروردگار و تدبیر و خالقیت و رازقیت او و آفرینش انسان بحث مى کند. 3 ـ بخش دیگر پیرامون معاد است. 4 ـ قسمتى از آیات آن نیز، اشاره به مسأله رهبرى انبیاء و مبارزه پى گیر و مستمرشان با دشمنان و دلدارى پیامبراسلام(ص) در این زمینه مى باشد. 5 ـ سرانجام، بخشى از آن بیان مواعظ و اندرزهاى الهى در زمینه هاى مختلف است.

پاسخ اين سؤال روشن است؛ در تعبيرات روزانه بسيار ديده ايم كه اسم يا عنوانى به افرادى اطلاق مى شود كه نامزد و یا انتخاب براى آن مقام شده اند هر چند هنوز رسماً وارد عمل نشده اند يا به تعبير ديگر بالقوّه داراى آن مقام اند نه بالفعل. مثلا كسى در حال حيات خود، يك نفر را به عنوان وصىّ خود تعيين مى كند و با اينكه هنوز در حيات است مى گوئيم فلان كس وصىّ او است يا قيّم اطفال او است. در آیات قرآن و روایات نیز این گونه استعمالات بسیار دیده می شود.

در آیات و روایات متعدد اسلامی به ثمرات و ویژگی های بسیار والای علم و علم آموزی اشاره شده است؛ مثلا گفته شده که علم هدف آفرینش جهان، یکی از اهداف بعثت انبیاء، وجه ممیزه بشر، یکی از لوازم مدیریت و رهبری، سرچشمه ایمان و تقوا و خداترسی و قدرت و ... است. به همین خاطر می بینیم که پیشوایان دینی ما هیچ محدودیت جنسیتی، زمانی و مکانی را به عنوان بهانه ای برای ترک تحصیل دانش نمی پذیرفتند؛ مثلا از حضرت علی(ع) روایت شده که فرموده دانش را حتی از مشرکین نیز فرا بگیرید.
 

دانشمندان «اهل سنت» معتقدند تعیین «رهبری» در جامعه اسلامی، به صورت مستقیم و مستقل در دست مردم است. از این رو آنان بدون اذن و اراده الهی، رهبر جامعه را انتخاب می کنند. قاضی ابوبکر باقلانی می گوید: «به نظر و رأی یک نفر از اهل حلّ و عقد، امامت و رهبری شخص ثابت می گردد، در صورتی که آن شخص خصوصیات لازم در امام را داشته باشد». همچنین عبد القاهر بغدادی می گوید: «امامت و رهبری با رأی یک نفر از اهل کوشش و تقوا ثابت می شود برای شخصی که لایق آن باشد، و در صورت بیعت یک نفر، اطاعت از او بر سایرین لازم است».

خداوند از پیامبرانش پیمان گرفته است مبنی بر ادا کردن مسئولیت تبلیغ و رسالت و رهبرى و هدایت مردم در تمام زمینه ها و این که همه انسانها را قبل از هر چیز، به سوى توحید دعوت کنند، و اینکه یکدیگر را تأیید نمایند، به این معنا که پیامبران پیشین، امت هاى خود را براى پذیرش پیامبران بعد، آماده سازند، و پیامبران بعد، دعوت پیامبران پیشین را تصدیق و تأکید نمایند. خلاصه دعوت همه به یک سو باشد و همگى یک حقیقت را تبلیغ کنند، و امت ها را زیر پرچم واحدى گرد آورند.
 

روایات متعددى در منابع شیعه و سنی در تفسیر آیه«وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ»، وارد شده که نشان مى دهد از جمله مسائلى که روز قیامت سؤال مى شود، ولایت امیرمؤمنان على(ع) است. البته ولایت به معنى یک دوستى ساده و یا اعتقاد خشک نیست، بلکه، هدف قبول رهبرى على(ع) در مسائل اعتقادى و عملى و اخلاقى و اجتماعى بعد از پیامبر(ص) است.

منظور از ذوى القربى، نزدیکان پیغمبر(ص) است و محبت آنها وسیله اى  براى قبول امامت و رهبرى ائمه معصومین(ع) و پشتوانه اى بر اداى رسالت است. و معنی که برخی علماء بیان کرده اند مثل اطاعت الهی و محبت به بستگان خود و...، نه با محتواى آیه سازگار است و نه با شأن نزول و سایر قرائن تاریخى و روائى.
 

مهمترین مباحث سوره نساء عبارتند از: دعوت به ایمان و قطع رابطه دوستانه با دشمنان؛ سرگذشت پیشینیان؛ حمایت از نیازمندانی مانند یتیمان؛ قانون ارث؛ قوانین مربوط به ازدواج؛ قوانین کلى براى حفظ اموال عمومى؛ کنترل محیط خانواده؛ حقوق متقابل افراد جامعه در برابر یکدیگر؛ معرفى دشمنان جامعه اسلامى؛ حکومت اسلامى و لزوم اطاعت از رهبر چنین حکومتى؛ تشویق مسلمانان به مبارزه با دشمنان شناخته شده؛ معرفى دشمنانى که احیاناً فعالیت هاى سری دارند؛ اهمیت هجرت و لزوم آن به هنگام روبرو شدن با یک جامعه فاسد.