آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیات این سوره را در پنج بخش مى توان خلاصه کرد: 1 ـ بخشی پیرامون نشانه هاى عظمت خداوند و دلائل توحید سخن مى گوید. 2 ـ در بخش دیگرى از ربوبیت پروردگار و تدبیر و خالقیت و رازقیت او و آفرینش انسان بحث مى کند. 3 ـ بخش دیگر پیرامون معاد است. 4 ـ قسمتى از آیات آن نیز، اشاره به مسأله رهبرى انبیاء و مبارزه پى گیر و مستمرشان با دشمنان و دلدارى پیامبراسلام(ص) در این زمینه مى باشد. 5 ـ سرانجام، بخشى از آن بیان مواعظ و اندرزهاى الهى در زمینه هاى مختلف است.

این سوره، که گاه سوره «فاطر» و گاه سوره «ملائکه» نامیده شده (به خاطر سر آغاز آن که با عنوان «فاطر» و «ملائکه» شروع مى شود) از سوره هاى «مکّى» است، هر چند بعضى دو آیه آن را استثناء کرده و «مدنى» شمرده اند (آیات 29 و 32) ولى، هیچ دلیل روشنى بر این استثناء در دست نیست.
و از آنجا که این سوره مکّى است محتواى عمومى سوره هاى مکّى یعنى سخن از «مبدأ»، «معاد»، «مبارزه با شرک»، دعوت رسالت انبیاء، ذکر نعمتهاى پروردگار و سرنوشت مجرمان در روز جزا در آن کاملاً منعکس است.
آیات این سوره را در پنج بخش مى توان خلاصه کرد:
1 ـ بخش مهمى از آیات این سوره، پیرامون نشانه هاى عظمت خداوند در عالم هستى و دلائل توحید سخن مى گوید.
2 ـ بخش دیگرى از آن از ربوبیت پروردگار و تدبیر او نسبت به عموم جهان و خصوص انسان و خالقیت و رازقیت او و آفرینش انسان از خاک و مراحل تکامل او بحث مى کند.
3 ـ بخش دیگر پیرامون «معاد»، و نتائج اعمال در آخرت و رحمت گسترده الهى در این جهان و سنت تخلف ناپذیر او درباره مستکبران است.
4 ـ قسمتى از آیات آن نیز، اشاره به مسأله «رهبرى انبیاء» و مبارزه پى گیر و مستمرشان با دشمنان لجوج و سرسخت و دلدارى پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) در این زمینه مى باشد.
5 ـ سرانجام، بخشى از آن بیان «مواعظ و اندرزهاى الهى» در زمینه هاى مختلف است، که مکمل بحثهاى گذشته مى باشد.
بعضى از مفسران، تمام این سوره را در یک حلقه خلاصه کرده اند و آن مسأله «قاهریت خداوند» در تمام زمینه هاست.
این سخن، گر چه با توجه به قسمت قابل توجهى از آیات سوره، متناسب به نظر مى رسد، ولى در عین حال وجود بخشهاى مختلف دیگر را در این سوره نمى توان انکار کرد.(1)