شگفتی هاي خلقت «پرندگان» از زبان امام علي(ع)

امام علي(ع) درباره شگفتی هاي خلقت «پرندگان» چه فرموده است؟

امام علي(ع) درباره شگفتی هاي خلقت «پرندگان» مي فرمايد: «خداوند اشكال گوناگونى از پرندگان را آفريد و آنها را در شكاف هاى زمين و بريدگى درّه ها و قلّه كوه ها مسكن داد، آنها داراى بال هاى مختلف و شكل هاى گوناگون اند، و با بال هاى خويش در هواى گسترده و در فضاى پهناور به پرواز در مى آيند، ... بعضى را به سبب سنگينى جسمشان از اينكه به آسانى در هوا پرواز كنند باز داشت و چنان قرار داد كه بتوانند بال و پري بزنند، خداوند با آفرينش دقیق خويش، پرندگان را به رنگ هاى گوناگونى رنگ آميزى كرد: بعضى تنها يك رنگ دارند ... بعضى از آنها تمام بدنشان يك رنگ دارد».

حمد و ستایشِ «جامع» خداوند

از ديدگاه امام علي(ع) حمد و ستایشِ «جامع» براي خداوند چگونه است؟

از ديدگاه امام علي(ع) حمد و ستایشِ پروردگار اگر چنين باشد «جامع» خواهد بود: «خداوندا سپاس و ستايش مخصوص توست، در برابر آنچه مى گيرى و بر آنچه عطا مى كنى و بر عافيت و بلايى كه مى فرستى، حمد و سپاسى كه رضايت بخش ترين حمدها نزد تو باشد؛ حمدى كه محبوب ترين حمدها در پيشگاه توست؛ حمدى كه برترين حمدها نزد توست. حمدى كه تمام جهانِ خلقت را پر كند و تا آنجا كه خواسته اى، برسد؛ حمدى كه از تو محجوب و پوشيده نماند و در پيشگاه تو كاستى نداشته باشد؛ حمدى كه عددش پايان نگيرد و در پهنه زمان، فنا در آن راه نيابد ...».

دعوت امام علی(ع) به «تواضع»

چرا امام علی(علیه السلام) در خطبه 192 نهج البلاغه، همگان را به «تواضع و فروتني» دعوت مي كند؟

امام علی(ع) با اشاره به عظمت خداوند می فرماید: «ستايش مخصوص خداوندى است كه لباس عزت و عظمت را بر خود پوشانده و اين دو را ويژه خويش [نه مخلوقش] برگزيده است و آن را حد و مرز و حرم ميان خود و ديگران قرار داده، و براى جلال خويش برگزيده، و لعن و نفرين را بر بندگانى كه با او در اين دو صفت به ستيز برخيزند قرار داده [و آنها را از رحمتش دور ساخته است]». بى شك عزت و عظمت مخصوص ذات الهی است و ايشان نه نيازمند بزرگنمايى است و نه اينكه او را به بزرگى بستايند؛ اما چون تكبر بندگان، سرچشمه اكثر نابسامانى ها و ظلم به يكديگر است، امام(ع) همگان را به «تواضع و فروتنى» دعوت مى كند.

«حمد الهی» در بیان امام علي(ع)

امام علي(علیه السلام) در خطبه 195 نهج البلاغه، چگونه خداوند را «حمد» می نماید؟

امام علي(ع) در مقام حمد الهی می فرماید: «ستايش مخصوص خداوندى است كه از آثار عظمت كبريائيش ديده عقول را از شگفتى هاى قدرتش در حيرت فرو برده، و انديشه هاى بلند انسان ها را از شناخت كنه صفاتش باز داشته است». آری با توجه به پيشرفت علم و دانش بشرى و دقت در جهان آفرینش هر روز پرده جديدى از اين شگفتى ها آشکار شده، به گونه اى كه انسان در برابر قدرت آفريدگار حيران شده و روز به روز اين حقيقت آشكارتر مى گردد كه او بالاتر از خيال و قياس و وهم ما می باشد.

«حمد خداوند» در کلام امام علی(ع)

امام علی(علیه السلام) در خطبه 215 نهج البلاغه، خداوند را به خاطر چه چیزهایی «حمد» می کند؟

امام علی(ع) در نهج البلاغه، خداوند را به جهت نجات از چند چيز حمد و سپاس مى گويد، كه هر يك از آنها مى تواند تيره روزى دنيا یا آخرت را فراهم سازد. امام می فرمایند: «ستايش ويژه خداوندى است كه مرا به صورت مرده و بيمار وارد بامداد نساخت و به بيماريهاى بدمنظر گرفتار ننمود و آفتى بر رگها و اعضايم وارد نكرد و به كيفر بدترين اعمالم مجازاتم نكرد و مرا بى فرزند قرار نداد، و مرا مرتد از دين و منكر پروردگارم و گرفتار اختلال عقل نكرد ...». بر این اساس هم شمول نعمت، شايسته حمد است و هم بقا و تداوم آن، زيرا اگر لطف خدا شامل حال نباشد هر لحظه نعمتها در معرض زوال است.

انگيزه های حمد و ثنا و پرستش خداوند

امام علی(عليه السلام) در خطبه 45 نهج البلاغه، کدام صفات خداوند را به عنوان انگيزه حمد و ثنا و پرستش خداوند معرفی می فرماید؟

امام علي(ع) در خطبه 45 نهج البلاغه، به شش وصف از اوصاف الهى اشاره نموده كه هر كدام در بر گيرنده نعمتى است كه مى تواند انگيزه حمد و ثنا و پرستش او شود. ایشان می فرماید: «ستايش ويژه خداوندى است كه كسى از رحمتش مأيوس نمى شود و هيچ جا و هيچ كس از نعمتهايش خالى نيست و از مغفرت و آمرزش او كسى نوميد نمى گردد، [بنابراین] از پرستش و عبادت [چنین خدایی] نبايد سرپيچى كرد، همان خدايى كه رحمتش دائمى و زوال ناپذير است، نعمتش هميشگى و جاودانى و هر زمان نعمت تازه اى از او فرا مى رسد».

اثبات وجود پروردگار از طريق «تسبیح» و «حمد» در قرآن

چگونه مي توان از طريق آيات مربوط به «تسبیح» و «حمد» پروردگار، وجود خداوند را اثبات نمود؟

با آیات مربوط به «تسبیح» و «حمد» پروردگار می توان وجود خدا را اثبات کرد؛ حقيقت «تسبيح» منزّه و پاك دانستن از عيب و نقص و حقيقت «حمد» ستايش از كسى به خاطر نقاط قوّت و مثبت اوست و به تعبير ديگر، تسبيح در برابر «صفات جلال»؛ (صفات سلبيّه) و حمد در برابر «صفات جمال»؛ (صفات ثبوتيّه) است، يعنى تسبيح در برابر عيوبى است كه ندارد و حمد در مقابل كمالاتى است كه دارد.

حمد و ستايش الهی از زبان علی(ع)

امام علی(علیه السلام) در خطبه 182 «نهج البلاغه» چگونه خداوند را حمد و ستایش می کند؟

امام علی(ع) در خطبه 182 «نهج البلاغه»، با اشاره به صفات خدا و اصول نعمت هايش، مى فرمايد: «سپاس خداوندى كه سرانجام مخلوقات به او منتهى مى گردد. او را بر احسان عظيم و برهان روشن و فضل و نعمت فزاينده اش سپاس مى گوييم. سپاسى كه آنچه شايسته حق اوست انجام دهد و آنچه در خور شكر اوست ادا كند و به ثوابش نزديك سازد و موجب افزونى نعمتش گردد».

منظور از تسبیح عمومی موجودات؟

منظور از تسبیح موجودات در آیه «يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ» چیست؟ آیا همه موجودات تسبیح گوی خداوند هستند؟

- جمعى معتقدند كه همه ذرات موجودات اين جهان اعم از آنچه ما آن را عاقل مى شماريم يا بى جان و غيرعاقل، همه داراى نوعی «درک» و شعورند و با «زبان قال» تسبيح و حمد خدا مى گويند. هر چند ما قادر نيستيم به نحوه درک و احساس آنها پى ببريم و زمزمه حمد و تسبيح آنها را بشنويم.
- جمعی دیگر معتقدند كه تسبيح و حمد پدیده های بی جان و غیرعاقل همان چيزى است كه ما آن را «زبان حال» مى ناميم. چنین تسبیحی حقيقى است نه مجازى؛ ولى به زبان حال است نه قال. تسبیح به زبان حال، یا تسبیح تکوینی نیز به این معناست که هر مخلوقى به ذات خود بر وجود خالق دلالت دارد. هر مصنوعى بر وجود صانع و هر فعلى بر وجود فاعل و بر علم و قدرت او دلالت می کند.
- بعضى از مفسّران نیز احتمال داده اند كه حمد و تسبيح عمومى موجودات در اينجا تركيبى از زبان «حال» و «قال» يا به تعبير ديگر «تسبيح تكوينى» و «تشريعى» باشد؛ چرا كه بسيارى از انسان ها و همه فرشتگان از روى درک و شعور حمد و ثناى الهی مى گويند و همگى ذرات موجودات نيز با زبان حالشان از عظمت و بزرگى خالق بحث مى كنند. گرچه اين دو نوع حمد و تسبيح با هم متفاوت است ولى در «قدر جامع» يعنى مفهوم وسيع حمد و تسبيح، مشترک مى باشند.

«حمد و ستايش پروردگار» از زبان امام علي(ع)

امام علی(علیه السلام) در خطبه191 نهج البلاغه چگونه پروردگار را «حمد و ستايش» می نماید؟

امام علی(ع) در مقام «حمد و ستايش خدا» می فرماید: «ستايش ويژه خداوندى است كه حمد و ثنايش همه آفريده ها را فرا گرفته و سپاهش پيروز و مجد و عظمتش متعالى است»، سپس انگشت بر نعمت هاى مادّى و معنوى خداوند گذارده و در برابر آنها حمد خدا گفته و می فرماید: «او را به سبب نعمت هاى به هم پيوسته و بركات و فيض عظيمش مى ستايم، همان خداوندى كه حلمش عظيم است و به همين دليل [از خطاكاران] در مى گذرد و در آنچه حكم كرده و فرمان داده دادگر است و از آينده و گذشته با خبر، خداوندى كه به علم خود آفريدگان را ابداع كرده، و با حكمش آنها را ايجاد نموده است».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله):

لَيْسَ لِلْحِجَّةِ المَبْرُورَةِ ثَوابٌ اِلاّ الجَنَّة

حجّ مقبول پاداشى جز بهشت ندارد.

سنن ترمذى: 3/175/8190