آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با اشاره به عظمت خداوند می فرماید: «ستايش مخصوص خداوندى است كه لباس عزت و عظمت را بر خود پوشانده و اين دو را ويژه خويش [نه مخلوقش] برگزيده است و آن را حد و مرز و حرم ميان خود و ديگران قرار داده، و براى جلال خويش برگزيده، و لعن و نفرين را بر بندگانى كه با او در اين دو صفت به ستيز برخيزند قرار داده [و آنها را از رحمتش دور ساخته است]». بى شك عزت و عظمت مخصوص ذات الهی است و ايشان نه نيازمند بزرگنمايى است و نه اينكه او را به بزرگى بستايند؛ اما چون تكبر بندگان، سرچشمه اكثر نابسامانى ها و ظلم به يكديگر است، امام(ع) همگان را به «تواضع و فروتنى» دعوت مى كند.

امام علی(عليه السلام) «خطبه قاصعه» را با حمد و سپاس الهى، همان خدايى كه عظمت و كبرياء مخصوص ذات اوست آغاز مى كند و مى فرمايد: (حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه لباس عزّت و عظمت را بر خود پوشانده و اين دو را ويژه خويش [نه مخلوقش] برگزيده است و آن را حد و مرز و حرم ميان خود و ديگران قرار داده، و براى جلال خويش برگزيده، و لعن و نفرين را بر بندگانى كه با او در اين دو صفت به منازعه و ستيز بر مى خيزند قرار داده [و آنها را از رحمتش دور ساخته است])؛ «ألْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْكِبْرِيَاءَ، وَ اخْتَارَهُمَا لِنَفْسِهِ دُونَ خَلْقِهِ، وَ جَعَلَهُمَا حِمىً(1) وَ حَرَماً عَلَى غَيْرِهِ، وَ اصْطَفَاهُمَا لِجَلَالِهِ، وَ جَعَلَ اللَّعْنَةَ عَلَى مَنْ نَازَعَهُ فِيهِمَا مِنْ عِبَادِهِ».
بى شك «عزّت»؛ (شكست ناپذيرى)، «عظمت»؛ (بزرگى) مخصوص ذات پاك خداوند است؛ زيرا غير او در برابرش موجوداتى ضعيف و ناتوانند، افزون بر اينكه هر چه دارند از او دارند، هر زمان اراده كند به آنها مى بخشد و هر لحظه اراده كند از آنان مى گيرد. جمله هاى پنج گانه اى كه در عبارت بالا آمده كه مى فرمايد: لباس عزّت و عصمت برازنده غير او نيست و اين دو صفت را مخصوص خود قرار داده و گاه از آن تعبير به «حمى» و «حرم» (منطقه ممنوعه اى كه غير، حق ورود به آن را ندارد) و گاه تعبير به گزينش براى ذات پاك خود مى كند و گاه لعنت را نثار كسانى مي كند كه راه كبر و برترى جويى را در پيش مى گيرند، عبارات مختلفى است كه يك حقيقت را دنبال مى كند و همه اين عبارات مى گويد: بندگان خدا جز تواضع و فروتنى در برابر خداوند و نسبت به يكديگر، راهى ندارند.
حقيقت اين است كه خداوند نه نيازى به بزرگنمايى دارد، نه احتياجى كه او را به بزرگى بستايند؛ ذات مقدّس او از هر نظر داراى بزرگى و عظمت است؛ ولى از آنجا كه تكبّر و خودبرتربينى در بندگان، سرچشمه اكثر نابسامانى ها و بدبختى ها و ظلم و ستم انسان ها به يكديگر است در جمله هاى بالا آنها را از اين موضوع برحذر داشته و همگان را به تواضع و فروتنى دعوت مى كند.(2)