آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اصول گفتار و ريشه اعتقادى اين جمعيت را مى توان در چهار چيز خلاصه كرد: 1- تعليماتى كه از هندوها يا شاميها و غيره به دست آنها رسيده است. 2- قسمتى از معارف يونان كه پس از ترجمه و نشر آن در ميان مسلمين به آن ممزوج شده است. 3- يك رشته شعريات كه به مرور زمان از طرف صاحبان ذوق شعرى با تصوف در آمیخت. 4- قسمتى از معارف و حقائق اسلامى كه تا حدى با اصول سه گانه سابقه نزديك داشته یا قابل تأويل كردن بوده است.

اصول گفتار و ريشه اعتقادى اين جمعيت را مى توان در چهار چيز خلاصه كرد:
1. تعليماتى كه از مؤسسين اين مسلك یعنی هندوها يا شاميها يا غير آنها دست به دست به آنها رسيده است.
2. قسمتى از مطالب و معارف يونان قديم كه پس از ترجمه كتب آنها به زبان عربى و نشر آن در ميان مسلمين به آن ممزوج شده است. از «سر جان ملكم انگليسى» نقل شده كه در كتاب تاريخ خود مى نويسد: «اعاظم اين سلسله «صوفيه» با اقوال ارسطو و افلاطون آشنايى تمام دارند و در كتب معروفه ايشان نقل قول افلاطون بسيار است». تا آنجا كه مى گويد: «اگر شرح حال و آراء فيثاغورث به فارسى ترجمه شود به عينه شرح حال و عقايد يكى از اولياء صوفيه به خرج خواهد رفت. افسانه دخول وى در اسرار الوهيت و استغراق وى در افكار و خوارق عادت، و ميل كلى خاطر او به موسيقى، و وضع آموختنش مريدان را، و تحمل مشاقى كه كرد و نوعى كه فوتش اتفاق افتاد، همه بدون كم و بيش شرح حال يكى از اعاظم متصوفه است».
اين سخن اگرچه درباره هر يك از متصوفه و هر كدام از حكماء يونان صادق نيست ولى به طور اجمال آميزش افكار يونانيان را به عقايد صوفيه تأييد مى كند، مخصوصاً فلسفه اشراق ارتباط و تناسب بيشترى با افكار آنها دارد.
3. يك رشته ذوقيات و شعريات كه به مرور زمان از طرف صاحبان ذوق شعرى و عرفانى ابداع و با دو قسمت سابق آميخته شده است و به همين جهت است كه بسيارى اوقات مدرك پاره اى از سخنان ايشان فقط يك مطلب شعرى (به اصطلاح اهل منطق) و يا يك بيت شعر است!
4. قسمتى از معارف و حقائق اسلامى كه تا حدى با اصول سه گانه سابقه نزديك و يا قابل نزديك كردن و تأويل كردن بوده است.
روشن است كه در اثر اين موضوع (يعنى گردآورى عقايد صوفيه از منابع گوناگون) بسيارى اوقات تناقضاتى پيش مى آيد كه ناچار بايد به وسيله تأويلات رفو شود و همين است كه اصل «تأويل و توجيه» يا به تعبير آنها پرداختن به «مغز و معنى» را يكى از پايه هاى تصوف اسلامى قرار داده است.(1)،(2)