قرآن واژه ای زیبا برای «استعمار» انتخاب کرده که بیانگر همه محتوای آن در تمام اشکالش و با تمام ریزه کاری هایش است. واژه پرمعنی «استضعاف» را انتخاب کرده که هر گونه «استثمار»، تضعیف فکری، سیاسی، اقتصادی و... را به منظور بهره کشی از فرد یا گروهی در بر می گیرد. از سوي ديگر قرآن به «مستضعفان» وعده پیروزی داده؛ زیرا آنان بالقوه نیرومندند، هرچند موقتا تحت فشار دشمن قرار دارند؛ اما دائما در تلاش و تکاپو هستند. از این رو می فرماید: «ما اراده کرده ایم تا ... آنان را پیشوایان و وارثانِ روى زمین قرار دهیم».

قرآن گفتگوي ميان «اصحاب اعراف» و دوزخيان را اين چنين به تصوير كشيده است: «اصحاب اعراف، مردانى [از دوزخيان] كه [آنها را] از سيمايشان مى شناسند صدا مى زنند و مى گويند آنچه گردآورى كرديد و آنچه را مايه برترى جويى بر ديگران قرار مى داديد شما را بى نياز نساخت [و در عذاب الهى گرفتار شديد]» و در جاي ديگر اصحاب اعراف دوزخى ها را مخاطب ساخته مى گويند: «آيا اينها همان كسانى نيستند كه شما سوگند ياد كرديد هرگز مشمول رحمت الهى نمى شوند؟!». سپس در همين حال رو به ضعفاى مؤمنين كرده اظهار مى دارند: «برويد و وارد بهشت شويد».

شرک و بت پرستی از عوامل مختلفی سرچشمه می گیرد که عبارتند از: گرايش و اُنس به محسوسات و مطالبه خداى محسوس؛ پناه بردن به پندارهایی مثل تأثیر بت در شفاعت، قداست مجسمه انبیا و... ؛ تقليد كوركورانه از نياكان و عدم تحقيق در مسأله خداشناسى؛ سوء استفاده مستكبران و استعمارگران از گرايش به شرك و بت پرستى براى رسيدن به مقاصد شيطانى خود و تحمیق خلق،... عوامل مختلفى بوده اند که در طول تاریخ سبب پیدایش فکر بت پرستى یا بقاء و تداوم آن شده اند.

تاريخ آيينه ای براى نشان دادن بسيارى از واقعيّات است؛ و با اینکه هميشه دست هاى آلوده براى دگرگون ساختن چهره اين آيينه شفّاف مشغول فعاليت بوده است، ولی هنوز هم تاريخ در جهات زيادى به عنوان يك منبع معرفت و شناخت قابل قبول است؛ چرا كه تاريخ نيز مانند هر خبر ديگرى داراى متواتر و موثق و ضعيف و مجهول است. از اين گذشته دو بخش از تاريخ است كه از هرگونه دستبرد محفوظ است: تاريخى كه به صورت آثار خارجى و تكوينى در جهان باقيمانده و از آن بالاتر، تاريخی كه از طريق وحى به ما مى رسد.

قرآن با اشاره به داستان قوم حضرت نوح(ع) و استکبار آن ها از زبان حضرت نوح(ع) می فرماید: «[بارالها!] من هر زمان آنها را دعوت کردم که ایمان بیاورند تا آنها را بیامرزی انگشتان خود را در گوش هایشان قرار داده و لباس هایشان را به خود پیچیدند و در مخالفت لجاجت ورزیدند و به شدت استکبار نمودند». بنابراين استکبار و خود برتربینی عامل اصلی اصرار و لجاجت بر کفر و دشمنی با حق شده تا آن جا که از ترس تاثیر سخنان حضرت نوح(ع) انگشت در گوششان می کردند تا مبادا حرف حق را بشنوند».

با نگاهی به آیات قرآن به گروه های مختلفی بر می خوریم که خداوند آن ها را دوست ندارد؛ از جمله این گروه ها، می توان به ظالمان، مفسدان، تجاوزگران، اسرافکاران و ... اشاره کرد. با دقت در این گونه تعبیرات، می توان گفت: قدر مشترک میان صفات رذیله مذکور همان حب ذات و خود بزرگ بینی است که سرچشمه ظلم، فساد و فخر فروشی بر دیگران می شود و خداوند نیز به خاطر این صفت رذیله آنان را از ساحت قدسی اش طرد کرده و به آنان توجهی نمی کند.

شرك و بت پرستى مانند ساير پديده هاى اجتماعی، عوامل مختلفى دارد. مانند: الف - گرايش و اُنس به محسوسات و مطالبه خداى محسوس. ب - پناه بردن به پندارهای غلطی مانند: پندار تأثير بت ها در شفاعت. ج - تقليد كوركورانه از نياكان و عدم تحقيق در مسئله خداشناسى. د - سوء استفاده مستكبران و استعمارگران از گرایش مردم به شرك و بت پرستى براى رسیدن به مقاصد شيطانى خود و تحميق خلق.