«شعائر الله» یعنی نشانه های خدا. در قرآن برای این نشانه ها، مصادیقی از مناسک حج ذکر شده، امّا بنابر نظر بسیاری از علما حتی برخی از علمای اهل سنت معنای عام مفهوم «شعائر الله» منحصر در آن مناسک نیست و می تواند شامل همه اعمال و اتفاقاتی گردد که انسان را به یاد عظمت خدا و تقوای قلوب می اندازد. با این توضیح می گوییم بی گمان قیام آزادی خواهانه امام حسین(ع) - قیام آن حضرت نه صرفا بدن و جسم ایشان - علیه دستگاه ظلم اموی و الهام بخشی حرکت ایشان برای آزادگان تاریخ نیز یکی از مصادیق نشانه ها و عظمت خداست و تعظیم کار ایشان از تقواست.

امام علی(ع) درباره ویژگي های «دوست واقعي» می فرماید: «دوست، برادر خود را هنگامى كه دنيا به او پشت کرده، فراموش نمی کند»؛ در واقع انسان به سبب روحیه اجتماعى و نيازهاى گسترده، باید دوستانی را براى خود انتخاب كند، اما برخی در دوستی همانند تجار، انتظار دارند در برابر هر خدمتى، خدمتى به آنان شود. همچنین گروه ديگرى هستند كه گرچه در برابر هر خدمت انتظار خدمتى دارند؛ ولى خدمات پيشين را فراموش نمی کنند. اما گروهی دوستى آنها بر اساس محبت و صداقت است. امام(ع) اين گروه را دوستان حقيقى و واقعى می داند.

در عصر جاهليت انحرافات شرک آميزي در حج ابراهيمي بوجود آمده بود. مثلا مشرکان در سعي«صفا» و«مروه»، بت هاي«اساف» و«نائله» را تبرک مى کردند. بعد از اسلام هم که  اين دوبت نابود شده بودند، باز مسلمين به خاطر سابقه شرک آميز آن، ازسعي صفا و مروه کراهت داشتند. لذا آيه فوق نازل شد و اعلام داشت مسلمانان فريضه سعى را ترک نکنند.

با آن که اساس تعالیم اسلام بر صلح و صفا با همه ملت ها استوار است، با این حال اسلام در مواردى شدّت عمل را واجب مى شمرد. همانند معاویه که براى تضعیف روحیه سپاه کوفه و عراق، غافلگیرانه به یکى از بخشهاى تحت حکومت امام على(ع) حمله کنند و پس ازکشتار و غارت اموال به پایگاه خود برگردند. امام لشکریان را به تعقیب سریع دشمن و پاسخ قاطع به آنها دعوت مى کرد، اما جمعیّت با کمال خونسردى و سستى با این گونه مسائل برخورد می کردند. در واقع حضرت تأکید داشتند: پیش از آن که با شما بجنگند با آنان نبرد کنید.

عبادت پروردگار، شئوني دارد. گاهي به صورت فكر و ذكر و شكر است؛ گاهي به صورت حركت و زماني به صورت سكون تا معبود عزّوجلّ چه دستور دهد و رسول معبود(ص) چه پيامي آورده باشد. به عبارت ديگر معبود گاهی دستور حركت و هروله مي دهد، نظير سعي بين صفا و مروه؛ گاهي دستور گردش به دور خانه خود را مي دهد، نظير طواف در حج و عمره؛ گاهي هم وقوف و اقبال همراه با تعظيم و بزرگداشت را در خانه خود، واجب يا مستحب مي شمارد، نظير اعتكاف.

الفاظ و کلمات در زندگی محدود این جهان، عاجز و ناتوان تر از آنند که بتوانند به شرح نعمت های بهشت و دردهای جانکاه کیفرهای دوزخ بپردازند. قرآن در شرح نعمت های بهشت می فرماید: «میوه های آن همیشگی و سایه اش دائمی است، نهرهایی از شیر دارد و ...». هم چنین در توصیف دوزخ می فرماید: «آتش دوزخ از درون جان خود مردم سر مى زند و هيزم اين آتش خود مردم و معبودها و اعمالشان است». در واقع عالمى است به مراتب وسيع تر از اين جهان، با مواهب پربركت، و كيفر دردناك تر، كه تنها شبحى از آن را از دور مشاهده مى كنيم.

سعی صفا و مروه یادآور فداکاری ابراهیم(ع) و امید و تلاش همسرش می باشد؛ ابراهیم بخاطر فرمان خدا همسر و فرزندش را در بیابان سوزان و بدون آب تنها گذاشت و هاجر هم به امید سرابى هفت مرتبه بین کوه صفا و مروه را پیمود، خدا هم از راهى که تصور نمى کرد او را سیراب نمود. به همین دلیل، خداوند بر هر فردى از زائران خانه اش واجب کرده که کبر و غرور را کنار گذاشته و هفت مرتبه بین این دو کوه را بپیماید و با تجدید آن خاطره، از آن درس فداکاری و امید و تلاش را بیاموزد.

حج، در حقیقت یک هجرت بزرگ، و یک سفر الهى است، حج میدان گسترده خودسازى و جهاد اکبر است، و عبادتى است که عمیقاً با خاطره مجاهدات ابراهیم(ع)، فرزند و همسرش آمیخته است؛ مسأله قربانی، رمی جمرات و سعی صفا و مروه، همه یادآور فداکاری ابراهیم(ع) می باشد؛ که بخاطر فرمان خدا، همسر و فرزندش که در سنین پیری به او عطا شد را در بیابان سوزان و بدون آب و گیاه تنها گذاشته و بعد حاضر شد شیرین ترین ثمره عمرش را در راه خدا ایثار کند. همه اینها درس فداکاری و امید و تلاش را به انسان می آموزد.