به خاطر شرایط فیزیولوژیک، رشد بدنی، عقلانی و روانی دختران زودتر از پسران صورت می گیرد و تکلیف بر قدرت عقلانی، توانایی جسمی و «بلوغ» مترتب است. «بلوغ» به معناى رسيدن به سنّ خاصّى است كه انسان در آن سن «آمادگى انجام كار مورد نظر را دارد». تعیین زمان بلوغ شرعی دختران چند سال زودتر از پسران، بر اساس صلاحیت طبیعی و به معنای هماهنگی قوانین تشریع با مقررات تکوین است. از طرفی زودرس بودن دوره بلوغ جنسی دختران در مقایسه با پسران، باعث قرار گرفتن آنان در معرض گناه می شود، اما اسلام با بیان لزوم مسئولیت پذیری دختران از همان سن در قبال احکام شرعی، زمینه پیشگیری از گناه و واکسینه شدن از خطاها در آنان ایجاد می کند.
ضمن اینکه بلوغ مراحل و صورت بندی های مختلفی دارد و بر اساس همین مراحل فقها، عباداتی را که ممکن است برای دختران در سن پایین مشقت بار باشد، با یک سری از احکام جایگزین، مورد تخفیف قرار داده اند. شارع مقدس در این موضوع که متناسب با هر سن و توانی، چه خواسته هایی را از شخص مکلف بخواهد، ظرافت ها و دقت ها و اقضائات مورد نیاز را لحاظ کرده است.

قرآن خون حيض را «أَذىً»؛ یعنی چيز آلوده يا زيان آور معرفى كرده است. در حقيقت اين جمله، فلسفه اجتناب از آميزش جنسى زنان در دوران قاعدگى را بيان مى كند. در واقع آميزش جنسي در چنين حالتى، علاوه بر اين كه تنفّرآميز است، زيان هاى بسيارى را نيز به دنبال دارد. همانند: احتمال عقيم شدن مرد و زن، و ايجاد يك محيط مساعد براى پرورش ميكروبِ بيمارى هاى آميزشى، و ... از این رو پزشكان نيز آميزش جنسى در دوران قاعدگی را مضر و ممنوع مى دانند.

در منابع اهل سنت روایاتی در پاکیزگی حضرت فاطمه(س) از عادات زنانه نقل شده است. همانند ابن عباس که از پیامبر(ص) روایت می کند: «دخترم فاطمه حوریه ای از جنس آدمیان است که از حیض و نفاس مبرّی می باشد». هم چنین صاحب ذخائر العقبی نقل می کند، اسماء، در زمان ولادت امام حسن(ع) به پیامبر(ص) عرض کرد: «من در این ولادت ندیدم که فاطمه مبتلا به حیض و نفاس شود!». حضرت فرمود: «مگر نمی دانی که دخترم پاک و پاکیزه است و هیچگاه به حیض و نفاس آلوده نمی شود».

یکی از موضوعات مستحدثه و جديد، استفاده خانمها از قرصهای مخصوص جهت جلوگیری از عادت ماهیانه است. این کار به جهت این است که بعضی علاقمند هستند که عبادت خود را در ماه مبارک رمضان و یا ایام حج یا زیارت عتبات به طور کامل انجام دهند. از نظر شرعی دليلى بر ممنوعیت خوردن قرصهاى جلوگيرى از عادت ماهيانه نداريم مگر اینکه ضرر عمده اى داشته باشد که در این صورت خوردنش حرام است؛ البته بنا به گفته کارشناسان، اگر به مقدار كم مصرف شود، ضرر مهمّى نخواهد داشت.

هرگاه زنى از قرصهاى جلوگيرى استفاده كرد، و در ايّام عادت ماهيانه خون قطع شد، عبادتهايى كه در اين زمان انجام مى دهد صحيح و مجزى است، و هيچ مانعى از صحّت نيست. دليل عمده اين مسأله آن است كه احكام حائض بر محور دو عنوان حيض و پاكى از حيض، دور مى زند؛ هر زمان كه عنوان حائض بر زن صادق باشد احكام نيز مترتّب مى شود، و اگر اين عنوان صدق نكند، به هر سبب كه باشد، تمام اين امور جايز مى شود.

مَحِيض مصدر ميمى و به معناى عادت ماهيانه است. این واژه در «معجم مقاييس اللغه»، به معنى خارج شدن آب قرمز از درختى به نام سَمُرَه است، که پس از آن، به عادت ماهيانه زنان اطلاق شده است. اما راغب در «مفردات» مي نويسد: «در اصل اين واژه، به معنى همان خون عادت است و سپس به معانى ديگر اطلاق شده است».

«میرزا بهاء» در موضوع روزه (آن هم روزه نوزده روزه، در بهترین موقع سال) از هر جهت برای بندگان خود تخفیف قائل شده است. از جمله مواری که تخفیف کلی در این حکم داده شده است، در مورد شخص مسافر و بیمار و صاحبان مشاغل پر زحمت و حالت حیض و استحاضه و نفاس و عید مبعث و عید تولد و زنان باردار و زنانی که بچه شیر خواره دارند که در این موارد اصلا تکلیفی برای اشخاص فوق وجود ندارد.

صاحب کتاب العقد الفرید مى گوید: به باور یهود زنان عدّه ندارند و شیعه نیز بر همین باور است. در پاسخ مى گوییم: شیعه براى زنان، عدّه اى را که حکم قرآن و سنّت است، لازم مى داند؛ و این سخن سخنی بدون دلیل و مدرک است.

بیهقى از ابوعبیده نقل کرده: که عثمان فردی را نزد اُبىّ فرستاد تا از او درباره مردى سوال کند که همسرش را طلاق داده و در حیض سوم رجوع کرده. اُبىّ گفت: تا وقتى که زن از حیض سوم غسل نکرده و نماز خواندن برایش جایز نشده، حقّ مرد است. عثمان آن را پذیرفت و به فتواى ابی عمل کرد.

در منابع اهل سنت فضائل بسیاری از زبان عایشه درباره ایشان نقل شده. مانند: «جز پیامبر، احدى را برتر از فاطمه ندیدم». «من هرگز کسی را شبیه تر از «فاطمه» به رسول خدا در رفتار و کردار و نحوۀ نشست و برخاست ندیدم. هرگاه که فاطمه بر پیامبر وارد می شد، آن حضرت بخاطرش از جای بر می خاست و به سویش می رفت و او را می بوسید و در جای خود می نشاند». «فاطمه دروغ نمی گوید». «هرگز کسی را راستگو تر از فاطمه ندیدم». «او هرگز حیض نمی شد، زیرا از میوه ای بهشتی خلق شده بود» و... .