حج حکمت ها، کارکردها و ظرفیت های بسیار متنوعی دارد، مانند: 1. تقویت بعد اخلاقی و دگرگونی های درونی و روحی با خودسازی و جدا شدن انسان از مرزهای زندگی مادی و امتیازات ظاهری و زر و زیور. 2. برجسته شدن بعد سیاسی جامعه مسلمانان و از بین رفتن تعصبات ملی و نژادی آنها با ایستادن همه در صف واحد امت اسلام علیه استعمار. 3. ارتباط قشرهای مختلف مسلمانان از لحاظ فرهنگی و علمی. 4. امکان کم شدن فاصله طبقاتی با تقویت پایه های اقتصادی جهان اسلام و بسیاری برکات دیگر.

امام علی(ع) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرمايد: «از شرائط كمال قربانى آن است كه گوشهايش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراين هرگاه گوش و چشمش سالم باشد، قربانى كامل و سالم است». این کار از این جهت است که قربانى كردن يك عبادت است و از باب رعایت ادب و احترام براى تقديم به درگاه پروردگار، شایسته است که بهترين مورد برگزيده شود. همان طور كه نماز خواندن زنان با حجاب كامل، پوشيدن لباسهاى تميز و معطر بودن به هنگام نماز، و ... همه نوعى اداى احترام به پيشگاه حق است.

منابع تاریخی بدعتهای فراوانی را به نام معاویه ثبت کرده اند از جمله: گفتن اذان و اقامه در نماز عید فطر و عید قربان، بدعت گزاردن در دیه کافر ذمی و برداشتن مقدار نصف آن برای بیت المال، ترک کردن تکبیرهای مستحبی نماز و مقدم کردن خطبه بر نماز عید.

عقیده شیعه در رابطه با عید غدیر، مستند به سخنان ائمه(ع) می باشد. پیامبر(ص) در حدیثی می فرمایند: «روز غدیر خم از بهترین اعیاد امّت من است، و آن روزى است که در آن خداوند به من فرمان داد که برادرم على را به عنوان پیشوا بر امّتم نصب نمایم». هم چنین  امام صادق(ع) این روز را به خاطر نزول آیه اکمال دین، با فضیلت تر از عید فطر و قربان، و روز جمعه و روز عرفه معرفی کرده و به روزه و صلوات و برائت از دشمنان اهل بیت در این روز توصیه کرده است.

نخستین کسى که خطبه را پیش از نماز خواند عثمان بود. سپس اُمویان که پس از عثمان بر اوضاع مسلّط شدند با وى همراهى کرده و با سنّتِ پیامبر(ص) مخالفت کردند و خطبه را پیش از نماز ایراد کردند. در حالی که آنچه در سنّت شریفه ثابت است این است که خطبه نماز عید فطر و قربان پس از نماز باید خوانده شود و نمى توان به صرف ادّعاى مصلحت براى مردم سنّت پیامبر(ص) را ترک کرد.

بخارى از ابوسعید خدرى نقل کرده: «من با مروان که حاکم مدینه بود در عید قربان یا فطر خارج شدیم، و چون به مکان نماز رسیدیم، مروان خواست پیش از اینکه نماز بخواند بالاى منبر برود و خطبه بخواند که لباس او را گرفتم؛ او مرا کنار زد و بالا رفت و پیش از نماز، خطبه خواند. به او گفتم: به خدا سوگند سنّت را تغییر دادید. گفت: «مردم پس از نماز براى شنیدن سخنان ما نمى نشینند از این رو خطبه را پیش از نماز قرار دادم». این در حالى است که سنت نبوى ما را بر خطبه خواندن بعد از نماز امر کرده است.

پس از نزول سوره برائت، رسول اکرم(ص) ماموریت یافت که بیزارى خدا و پیامبر او را از مشرکان در مراسم حج، اعلام بدارد. به این منظور ایشان نخست ابوبکر را به حضور طلبید و قسمتى از آیات آغاز سوره برائت را به او آموخت و او را با چهل تن روانه مکه ساخت، تا در روز عید قربان، این آیات را بر آنان فرو خواند. اما پیک وحی نازل شد و گفت کسی جز شخص پیامبر(ص) یا کسی که از او باشد صلاحیت انجام این کار را ندارد به همین دلیل حضرت این ماموریت را به امیرالمومنین(ع) واگذار کردند.