تاریخ اصول فقه، به معنی سیر تحول و تطور علم اصول در طول زمان، در 8 دوره متصور است: دوره اوّل: عصر تأسیس اصول فقه توسط امام باقر(ع) و امام صادق(ع). دوره دوّم: دوره تصنیف توسط هشام بن حکم و دیگران. دوره سوم: دوره کمال و استقلال. دوره چهارم: عصر ركود و تقليد از آراء شیخ طوسی. دوره پنجم: عصر تجديد حيات‏ فقاهت و اجتهاد توسط ابن ادریس. دوره ششم: عصر پيدايش حركت اخبارى‏ گرى‏. دوره هفتم: عصر تجديد حيات اجتهاد توسط محقق بهبهانی و مقابله با اخباری گری. دوره هشتم: عصر نوآورى‏ هاى فقهى‏ و ابداع روش های تازه در اصول فقه.

مبارزه امام كاظم(ع) با حكومت عباسی از نوع مبارزه منفی بود كه باعث عدم مشروعیّت حكومت می شد؛ به عنوان نمونه امام(ع) از اجاره شتران صفوان به هارون براي سفر حج گلايه كردند و صفوان نيز همه شترانش را يك جا ‌فروخت. همچنین حضرت ضمن تاييد و اصرار به ماندن «علی بن یقطین» در دستگاه عباسي، از وی ‌خواست تا در حل مشكل شیعیان بكوشد. مبارزه با علمای فاسد درباری كه باعث مقبولیت حکومت شده بودند از ديگر اقدامات امام هفتم(ع) بود.

منابع اهل سنت روایاتی را در نص بر امامت امام رضا(ع) نقل کرده اند. همانند ابن صباغ مالکى که می گوید: «موسى کاظم(ع) شخصى را به نزد ما فرستاد، آن گاه فرمود: آیا مى دانید که براى چه جهت شما را جمع کرده ام؟ گفتیم: خیر. حضرت فرمود: «شاهد باشید که این فرزندم ـ اشاره کرد به على بن موسى الرضا(ع) ـ وصىّ من و قائم به امر من و خلیفه بعد از من است». هم چنین داوود بن کثیر رقّى به امام کاظم(ع) عرض می کند: بعد از شما صاحب ما کیست؟ امام به فرزندش ابى الحسن(ع) اشاره کرد و فرمود: «این صاحب شما بعد از من است».

گزینش یک دودمان بزرگ براى فیض نبوت، غیر از موروثى بودن آن مقام مى باشد و امامت امامان دوازده گانه نیز از همین مقوله است. با بررسى زندگانى پیشوایان این حقیقت کاملا روشن مى گردد که اختصاص رهبرى امت به خاندان بنى هاشم، ربطى به موروثى بودن امامت ندارد و گزینش امام به اختیار کسى حتى امام پیشین نیست، بلکه باید به روشى غیر از وراثت تعیین گردد.

امام كاظم(ع) در رواياتي از ولادت حضرت مهدی(عج) خبر داده است؛ از جمله در حديثي می فرمایند: «آن کسی که برپا کننده ی حق است و زمين را از دشمنان خدا پاك مى كند و آن را از عدل و داد پر مى نمايد آن طورى كه از جور پر شده باشد پنجمین نفر از فرزندان من است».

هارون در ابتداي حكومت خود نسبت به امام كاظم(ع) سختگیری چنداني نشان نمی داد؛ ولی به مرور زمان، حضرت را تحت فشار قرار داد تا جائي كه امام(ع) را دو بار به زندان انداخت و در مرتبه دوم چهار سال طول كشيد. هارون از اين كه شیعیان به امامت امام كاظم(ع) اعتقاد داشتند هراس داشت و سعايت برخی از نزدیکان امام(ع) نزد او و كينه شخصی «یحیی بن خالد برمکی» نسبت به امام(ع) همه دست به دست هم دادند تا هارون دستور قتل امام كاظم(ع) را در زندان صادر كرد.

خطیب بغدادى نقل مى کند: ابوالحسن موسى بن جعفر نزد «سندى» محبوس شد. خواهر سندی از او خواست تا زندانبان آن حضرت باشد؛ سندى اجازه داد آن زن متولى خدمت به حضرت شود. او وضعیت حضرت را چنین تعریف مى کند: "هنگامى که حضرت نماز عشاء را به جاى مى آورد حمد و ثناى خدا کرده و دعا مى نمود و این چنین بود تا این که شب پایان مى پذیرفت. و از آن هنگام در نماز بود تا صبح شده و بعد کمى ذکر مى گفت تا خورشید طلوع کند،...". خطیب همچنین نقل کرده که حضرت را به جهت عبادت و کوشش بسیار، «عبد صالح» می خواندند.

خطیب بغدادی می گوید: مردى از اولاد عمر در مدینه امام کاظم(ع) را بسیار اذيت کرده و على(ع) را دشنام مى داد؛ برخى از دوستان پیشنهاد دادند که او را به قتل برسانیم، حضرت از این کار شدیداً نهى فرمود و در عوض سيصد دينار به آن مرد نادان عطا فرمود، این کار امام او را منقلب نمود، از جا بلند شد سر امام را بوسید و بعد از آن هر گاه به مسجدالنبی می رفت، امام را تمجید کرده و همه را به متابعت و پيروى از ایشان دعوت می نمود.

او در وصیتش مى گوید: اى فرزندم! او امام مردم و حجت خدا بر خلق، و خلیفه او بر بندگان است. به طور حتم او از من و تمام خلق به جانشینى رسول خدا(ص) سزاوارتر است هرچند اگر او در خلافت با من منازعه کند چشمانش را از حدقه بیرون خواهم آورد. اى فرزندم! این شخص وارث علم پیامبران است. این شخص موسى بن جعفر است. اگر علم صحیح مى خواهى نزد او خواهى یافت.

در طول تاریخ حضرت موسى بن جعفر(ع) مورد توجه و احترام بزرگان اهل سنت بوده است. محمد بن ادریس شافعى مى گوید: «قبر موسى بن جعفر(ع) اکسیر تجربه شده اى است». در واقع این کلام اشاره به اجابت دعا در کنار قبر حضرت دارد. هم چنین حسن بن ابراهیم، شیخ حنابله می گوید: «هیچ امرى بر من دشوار نشد جز آن که قصد قبر موسى بن جعفر را مى نمودم و به او توسل مى کردم و خداوند متعال آنچه دوست داشتم را براى من تسهیل مى نمود». از سویی محمّد بن ادریس بن منذر می گوید: «او ثقه، صدوق، و امامى از امامان مسلمین است».