شكي نيست كه قدرت خداوند نسبت به خلقت موجودات از درك و فهم انسان خارج است. با اين وجود وقتي كه به گوشه اي از اسرار خلقت موجودات پي مي بريم تا حدودي متوجه عظمت پروردگار مي شويم ...

امام علي(ع) در خطبه 155 «نهج البلاغه»، با اشاره به بال های منحصر به فرد و نحوه فرزندپروری «خفّاش»، می فرماید: «خداوند برای او از گوشت بدنش بال هایی آفریده؛ گویی این بال ها مانند لاله های گوشند؛ بال هایی بدون پر! و بدون نی هایی در میان آن. او پرواز مى كند، در حالى كه نوزادش به او چسبيده و از او جدا نمى شود تا اعضاى پيكرش محكم گردد و راه زندگى را بياموزد». سپس می فرماید: «پاك و منزه است آفريننده همه اشيا، كه از هيچ نمونه و الگويى كه از ديگرى به جاى مانده باشد پيروى نكرده است».

حضرت علي(ع) در خطبه 165، در بیان زیبایی های خلقت پر «طاووس» مي فرمايد: «گاه او از پرهايش بيرون مى آيد و لباسش را از تن خارج مى كند. پرها پشت سر هم مى ريزند و به دنبال آن پى در پى مى رويند. پرها از نى هایشان فرو مى ريزد، همچون ريزش برگها از شاخه ها، سپس رشد مى كند، تا بار ديگر به شكل اول درآيد، اگر تارى از تارهاى پر او را بررسى كنى گاه سرخ گلرنگ را به تو نشان مى دهد و گاه رنگ سبز زبرجدى و زمانى زرد طلايى». با اين حال چگونه عقل به كُنه ذات و صفات آفريدگارِ اين مخلوق برسد؟

امام علي(ع) در بخشی از خطبه 165 «نهج البلاغه»، به دو حيوان از کوچکترین و به دو حیوان از بزرگترين حيوانات اشاره می کند و توجه مخاطبان خود را به دست و پای مورچگان و پشه ها جلب می کند؛ دست و پایی که دارای تمام ویژگی های دست و پای فیل است؛ خم و راست می شود و از مغز فرمان می گیرد و به جوانب مختلف انعطاف می یابد؛ طوری که اندیشیدن در آفرینش آنها، ما را به سوی معرفت پروردگار راهنمایی کرده و درس بزرگی از توحید و خداشناسی به ما می دهد.

با اينكه خداوند بر همه چيز توانا است و هر چه اراده كند بلافاصله انجام مى گيرد با اين حال قرآن تاكيد دارد كه خداوند كارهاى جهان را تقسيم كرده است و بر عهده گروه هايى از فرشتگان قرار داده است تا كارهاى مهمّ آفرينش و تشريع را به نحو شايسته انجام دهند. فرشتگانى كه به عنوان مبلّغان وحى، حاملان عرش، مراقبان اعمال انسان، مامور قبض روح، تقسيم روزي، گسترش ابر و باران، ابلاغ مقدرات الهي در طول يك سال هستند مشغول انجام وظائف خود هستند. در نتیجه تقسیم مسئولیت ها در نظام اجرائى «حكومت اسلامى» نیز لازم و ضروری است.

زبان عضو کوچک و ظاهرا ساده ای از بدن است که هم از نظر جسمی و هم از نظر معنوی مسئولیت های بزرگی به عهده دارد. سخن گفتن و کمک به جویدن و بلعیدن غذا بخشی از وظایف ظاهری و جسمی زبان است؛ اما از نظر برنامه های معنوی و اخلاقی، بهترین عبادات مانند نماز، تلاوت قرآن و ... با زبان انجام می شود؛ این در حالی است که گناهان کبیره بسیاری با زبان انجام می گیرد و می توان گفت: زبان، خطرناک ترین وسیله برای گناه است؛ زیرا در هر شرایطی در اختیار انسان قرار دارد. به همين دليل نخستين گام در اصلاح خويش، اصلاح زبان است و پيمودن مراحل قرّب به خدا از مسير اصلاح زبان مى گذرد.

امام علي(ع) درباره شگفتی هاي خلقت «پرندگان» مي فرمايد: «خداوند اشكال گوناگونى از پرندگان را آفريد و آنها را در شكاف هاى زمين و بريدگى درّه ها و قلّه كوه ها مسكن داد، آنها داراى بال هاى مختلف و شكل هاى گوناگون اند، و با بال هاى خويش در هواى گسترده و در فضاى پهناور به پرواز در مى آيند، ... بعضى را به سبب سنگينى جسمشان از اينكه به آسانى در هوا پرواز كنند باز داشت و چنان قرار داد كه بتوانند بال و پري بزنند، خداوند با آفرينش دقیق خويش، پرندگان را به رنگ هاى گوناگونى رنگ آميزى كرد: بعضى تنها يك رنگ دارند ... بعضى از آنها تمام بدنشان يك رنگ دارد».

دانشمندان به رازهای نهفته ای در وجود پرندگان و انواع و اقسام آن ها، اعم از پرندگان خشکی و دریایی، پرندگان مهاجر و غیر مهاجر، پی برده اند که تفکر درباره آنها و دقّت در ساختمان بال و پر و تمام وجود آنها، باعث آشنا شدن انسان با آفریننده آن و غرق شدن در افکار توحیدی می شود؛ به تعبیر دیگر طرز زندگی، رنگ ها، دقتها، ظرافتها و تنوع فوق العاده ای که در ساختمان وجود آنها به کار رفته، موجب شده انسان بی اختیار سر تعظیم به درگاه پروردگار فرود آورد و در برابر ظرافتِ خالقیت و عظمتِ قدرت او تسلیم شود.

امام علي(ع) درباره چگونگي تولید مثل «طاووس» می فرماید: «هنگامى كه طاووس به سوى جفتش حركت مى كند، دم خود را مى گشايد و همچون چترى بر سر خود سايبان مى سازد، او با اين همه رنگ هاى زيبا غرق در غرور مى شود و با حركات متكبّرانه به خود مى نازد؛ همچون خروس با جفت خود مى آميزد، ... و آن گونه نیست كه بعضى پنداشته اند طاووس به وسيله اشكى كه از چشم خود فرو مى ريزد جنس ماده را باردار مى كند به اين صورت كه قطره اشك در دو طرف پلك هاى جنس نر حلقه مى زند و ماده آن را مى نوشد سپس تخم مى گذارد، بى آن كه با نر آميزش كرده باشد».

امام علي(ع) در خطبه 165 «نهج البلاغه»، به وصف بال و پرهای رنگین و شگفت انگیز «طاووس» می پردازد و با تشبیهات بسیار زیبایی آن را شرح می دهد؛ ایشان در اين میان به نكته لطيفى اشاره كرده اند مبنی بر اینكه خداوند در كنار آن همه زيبايى هاى طاووس، پاهای او را به عنوان نقطه ضعفش قرار داده است، در حقيقت اين نمونه اى است از جهان آفرينش كه خداوند حكيم براى جلوگيرى از غرور و طغيان ناشى از قدرت و جمال، در كنار آن ضعف ها و كاستى هايى قرار داده تا آن غرورِ غفلت زا مهار شود و تعادل برقرار گردد.