شكي نيست كه قدرت خداوند نسبت به خلقت موجودات از درك و فهم انسان خارج است. با اين وجود وقتي كه به گوشه اي از اسرار خلقت موجودات پي مي بريم تا حدودي متوجه عظمت پروردگار مي شويم ...

امام علي(ع) در بخشی از خطبه 165 «نهج البلاغه»، به دو حيوان از کوچکترین و به دو حیوان از بزرگترين حيوانات اشاره می کند و توجه مخاطبان خود را به دست و پای مورچگان و پشه ها جلب می کند؛ دست و پایی که دارای تمام ویژگی های دست و پای فیل است؛ خم و راست می شود و از مغز فرمان می گیرد و به جوانب مختلف انعطاف می یابد؛ طوری که اندیشیدن در آفرینش آنها، ما را به سوی معرفت پروردگار راهنمایی کرده و درس بزرگی از توحید و خداشناسی به ما می دهد.

مطالعه زندگی مورچگان پنجره ای از اسرار آفرینش را به روی ما می گشاید؛ مورچه ها در اندام كوچك خود تمام سیستم بدنی يك حيوان عظيم الجثه را دارند. از شاخص ترين ویژگی مورچه ها، زندگى دسته جمعي و بر اساس تقسيم كار است، آنها در تابستان به فكر زمستان هستند در حالی که ممکن است هرگز زمستان را نديده باشند، دانه هاى غذايى را به شیوه ای مطلوب نگهدارى مى كنند تا فاسد نشود، نوعى از مورچه ها [مورچه هاى سپاهى] مانند عشاير از جايى به جاى ديگر كوچ مى كنند. دانشمندان مورچه ها را دارای انواع بسیاری دانسته اند كه تعداد آنها ده برابر مجموع انسان ها مى باشد.

امام علی(ع) «ملخ» را از مأموران عذاب الهی دانسته که با لشگری قدرتمند به باغ ها و زراعت ها حمله می کنند و می توانند خوف و رجاء را تقویت نمایند، ايشان در ارتباط با شگفتی های آفرینش ملخ می فرماید: «خداوند دو چشم سرخ، گوش پنهان و دهان متناسب و دو دندان به او بخشیده است، كشاورزان براى زراعت خود از آنها مى ترسند؛ ولى هرگز قادر بر دفع آنها نيستند، حتى اگر همه دست به دست هم دهند. ملخ نيرومندانه پيش مى آيد و با جست و خيز خود وارد كشتزارها مي شود و آنچه را ميل دارد مي خورد، اينها همه در حالى است كه تمام پيكرش به اندازه يك انگشت باريك نيست».

يكى از حشرات شگفت انگيز «ملخ» است؛ حيوانى كه در حال عادى به صورت بى ضرر و غير مزاحم در گوشه و كنار مزارع، باغ ها، درّه ها و كوه ها زندگى مى كند؛ ولى هنگامى كه فرمان مرموزى به او داده شود به سرعت توليد مثل مى كند و به صورت دسته جات عظيم، مانند قطعات ابر در آسمان به پرواز در مى آيد و بر هر زراعت و باغى كه فرود آيد آن را نابود مى كند. تولید مثل ملخ بواسطه تخم ريزى در فصل تابستان يا بهار مى باشد و البته بهترین زمان مبارزه با ملخ قبل از خروج نوزادِ ملخ از تخم است؛ زیرا آنها پس از تولّد بسيار پرخور و حريص می شوند و آنچه را که در مسیر خود می بینند نابود می کنند.

امام علی(ع) با اشاره به شگفتی های آفرینش «پشه» می فرماید: «اگر همه موجودات جمع شوند توانایی آفریدن پشه اى را ندارند». به گفته دانشمندان، ساختمان پشه ها بسيار ظريف و شگفت انگيز است كه ساختن آن براى انسان غير ممكن است. پشه نر از شيره گياهان و پشه ماده بيشتر از خون تغذيه مى كند. پشه هاى معمولى موجوداتى مزاحمند که می توانند خواب را از انسان بگيرند؛ اما خطرناك نيستند. در ميان انواع پشه ها، پشه هاى سمّي وجود دارند كه مى توانند قوى ترين حيوانات را از پاى درآورند.

مطالعات نوین طبیعت شناسی با بررسی نظم کندوهای عسل به این نتیجه رسیده که این نظم نمی تواند بدون يك شعور طبيعى پدید آمده باشد. شعور آگاهانه ای که با قوانینی خاص، وظیفه هر کدام از اعضای کندوی عسل را بر اساس استعدادش مشخص می کند. برخی طبیعت شناسان نام این شعور طبیعی را «روح کندو» می نامند ولی ما از قرآن آموخته ایم که این نظم معلول الهام الهی به زنبورها است. الهامی که در شکل خانه سازی زنبورها نیز تبلور می یابد تا خانه های این مخلوقات با استفاده از کم ترین مصالح با استحکام بسیار زیاد ساخته شود.

فرآوری «عسل» پدیده ای حیرت انگیز است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است. برای درک این شگفتی همین بس که پژوهشگران می گویند: برای تولید یک کیلو عسل نیاز به فعالیت 50,000 زنبور و مکیدن 5,700,000 گل است. فرآوری 400 گرم عسل نیاز به 80,000 بار رفت و برگشت زنبور از کندو به طبیعت و طی مسافتی به اندازه دو برابر محیط کره زمین است. علاوه بر اینها زنبور ماده ای به نام «پولن» که مملو از ویتامین ها و مواد معدنی است را از گلها استخراج و با عسل می آمیزد.

یکی از شگفتی های خلقت زنبور عسل، ساختار چشم این موجود است که به گفته دانشمندان از 2500 صفحه کوچک تشکیل شده و قادر است با تأثیرپذیری از شعاع های ماوراءبنفش، از مکان قرارگرفتن آفتاب پشت ابر مطلع شود و با بهره گیری از همین نور ماوراء بنفش زنبورها گیاهان را با زیبایی بیشتری می بینند. امام صادق(ع) نیز ضمن حدیثی شگفتی خلقت این موجود را ناشی از حکمت خالقش می داند.

امام علی(ع) عظمت خدا را در خلقت «مورچه» چنين به تصویر می کشد: «به اين مورچه نگاه كنيد با آن جثه كوچك و اندام ظريفش، با چشم ديده نمى شود و در انديشه نمى گنجد، ولى با اين حال چگونه روى زمين راه مى رود و به روزيش دست مى يابد، ... اگر در مجارى خوراك و در بالا و پايين دستگاه گوارش او و آنچه در جوفش از جوانب دنده ها وجود دارد و آنچه در سر او از چشم و گوش قرار گرفته، بينديشى شگفت زده خواهى شد و از وصف عجايب آن به زحمت خواهى افتاد، پس بزرگ و بلند مرتبه است خداوندى كه در آفرينش اين حشره با او شريك نبوده و هيچ قدرتمندى او را در آفرينش آن يارى نكرده است».