آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

با اينكه خداوند بر همه چيز توانا است و هر چه اراده كند بلافاصله انجام مى گيرد با اين حال قرآن تاكيد دارد كه خداوند كارهاى جهان را تقسيم كرده است و بر عهده گروه هايى از فرشتگان قرار داده است تا كارهاى مهمّ آفرينش و تشريع را به نحو شايسته انجام دهند. فرشتگانى كه به عنوان مبلّغان وحى، حاملان عرش، مراقبان اعمال انسان، مامور قبض روح، تقسيم روزي، گسترش ابر و باران، ابلاغ مقدرات الهي در طول يك سال هستند مشغول انجام وظائف خود هستند. در نتیجه تقسیم مسئولیت ها در نظام اجرائى «حكومت اسلامى» نیز لازم و ضروری است.

با اينكه خداوند بر همه چيز قادر و توانا است و بى‌ شك هر چه را اراده كند بلافاصله انجام مى گيرد: «اِنَّما اَمْرُهُ اِذا اَرادَ شَيْئاً اَنْ‌يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكْونُ»(1)؛ (فرمان او چنين است كه هر گاه چيزى را اراده كند، فقط به او مى گويد: موجود باش، آن نيز بى درنگ موجود مى شود). با اين حال آيات قرآن مجيد به خوبى نشان مى دهد كه خداوند كارهاى جهان را تقسيم كرده و گروه هايى از فرشتگان را مأمور انجام هر يك از كارهاى مهمّ آفرينش و تشريع نموده است.
گاه به طور كلّى به اين مسأله اشاره كرده مى فرمايد: «جاعِلِ الْمَلائِكَةِ رُسُلا اُولى اَجْنحَة مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ»(2)؛ (فرشتگان را رسولانى قرار داد كه داراى بال هاى دوگانه و سه‌گانه و چهار‌گانه اند) و در جاى ديگر مى فرمايد: «فَالْمُدَبِّراتِ اَمْراً»(3)؛ (و آنها که امور را تدبیر مى کنند!) و در جاى ديگر از قول فرشتگان نقل مى كند كه مى گويند: «وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ * وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ * وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ»(4)؛ (و هیچ یک از ما [فرشتگان] نیست جز آن که مقام معلومى دارد * و ما همگى [براى اطاعت فرمان خداوند] به صف ایستاده ایم * و ما همه تسبیح گو [ى او] هستیم) و گاه انگشت روى گروه هاى خاصّى با وظايف مخصوصشان گذارده است كه به عنوان نمونه، گروههاى زير را مى توان نام برد:
1ـ فرشتگانى كه مبلّغان وحى و آورندگان كتب آسمانى هستند؛ «يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوْحِ مِنْ اَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ»(5)؛ (فرشتگان را با روح [و وحى الهى] به فرمانش بر هر کس از بندگانش بخواهد نازل مى کند).
2ـ گروهى كه حاملان عرش اند؛ «الَّذين يَحْمِلْونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْد رَبِّهِمْ»(6)؛ (فرشتگانى که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن [طواف مى کنند] تسبیح و حمد پروردگارشان را مى گویند).
3ـ گروهى كه مراقبان اعمال انسان ها هستند؛ «وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ * كِرَامًا كَاتِبِينَ * يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ»(7)؛ (و به یقین نگاهبانانى بر شما گمارده شده * والا مقام و نویسنده [اعمال نیک و بد شما] * که مى دانند شما چه مى کنید).
4ـ گروهى كه امدادگران الهى نسبت به مؤمنان در جنگها و حوادث سخت زندگى هستند؛ «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذكُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ اِذْ جائَتْكُمْ جُنُودٌ فَاَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً وَ جُنُوداً لمْ‌تَرَوْها وَ كان الله بِما تَعْمَلُونَ بَصيراً»(8)؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! نعمت خدا را برخود به یاد آورید آنگاه که [در جنگ احزاب] لشکرهایى [عظیم] به سراغ شما آمدند؛ ولى ما باد و طوفان سختى بر آنان فرستادیم و لشکریانى که آنها را نمى دیدید [و به این وسیله آنها را در هم شکستیم]؛ و خداوند همیشه به آنچه انجام مى دهید بینا است).
5ـ گروهى كه حافظان انسان‌ها در برابر بسيارى از خطرات و حوادث‌اند؛ «وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً»(9)؛ (و اوست که بر بندگان خود تسلّط کامل دارد؛ و مراقبانى بر شما مى گمارد).
6ـ گروهى كه مأمور قبض ارواح اند؛ «قُلْ يَتَوَفّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذى وَكِّلَ بِكُمِ»(10)؛ (بگو: فرشته مرگ که بر شما مأمور شده، [روح] شما را مى گیرد). و «اَلَّذينَ تَتَوفّاهُمْ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِيْنَ»(11)؛ (همان کسانى که فرشتگان [مرگ] جانشان را مى گیرند در حالى که پاک و پاکیزه اند).
7ـ فرشتگانى كه مأمور تقسيم ارزاق‌اند؛ «فالْمُقسِّماتِ اَمْراً»(12)؛ (و سوگند به فرشتگانى که کارها را تقسیم مى کنند). در تفسير اين آيه، بعضى آنرا به تناسب آيات قبل، اشاره به فرشتگانى كه ارزاق را در ميان بندگان تقسيم مى كنند دانسته اند و بعضى آن را به فرشتگانى كه مأمور تقسيم همه كارها در جهان هستى مى باشند.
8ـ فرشتگانى كه مأمور گسترش ابرها و نزول بار آن‌ها و مأمور پراكنده ساختن آنها بعد از ريزش باران هستند؛ «وَالنَّاشِرَاتِ نَشْرًا * فَالْفَارِقَاتِ فَرْقًا»(13)؛ (و سوگند به آنها که [ابرها را] مى گسترانند * و آنها که جدا مى کنند).
9ـ فرشتگانى كه مأمور خنثى كردن وسوسه هاى شياطين از قلوب مؤمنان هستند و با تهاجم شياطين بر افكار بندگان مؤمن مبارزه كرده، وسوسه هاى آنها را خنثى مى كنند؛ «فالزّاجرات زجراً»(14)؛ (و به نهى کنندگان [فرشتگان بازدارنده]).
10ـ فرشتگانى كه در شب قدر نازل مى شوند و مأمور ابلاغ مقدّرات الهى در طول يك سال هستند، مقدّراتى كه بر حسب شايستگى‌ها، لياقت‌ها و اعمال هر كس تعيين مى شود؛ نه بدون حساب و به شكل اجبارى؛ «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِاِذْنِ رَبِّهِم مَنْ كُلِّ اَمْر»(15)؛ (فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براى [تقدیر] هر امرى نازل مى شوند).
همان گونه كه ملاحظه مى كنيد خداوند با تمام قدرتى كه بر هر كار دارد، تدبير امور اين جهان را در ميان فرشتگان تقسيم كرده و براى هر گروه وظيفه و مأموريتى قائل شده است. همه اينها به خوبى نشان مى دهد كه مسأله تقسيم مسئوليت ها و مديريّت ها در بخش هاى «نظام اجرائى» حكومت اسلامى، که توسط بشر اداره می شود نیز امرى است مسلّم و اجتناب ناپذير.(16)