آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

دانشمندان به رازهای نهفته ای در وجود پرندگان و انواع و اقسام آن ها، اعم از پرندگان خشکی و دریایی، پرندگان مهاجر و غیر مهاجر، پی برده اند که تفکر درباره آنها و دقّت در ساختمان بال و پر و تمام وجود آنها، باعث آشنا شدن انسان با آفریننده آن و غرق شدن در افکار توحیدی می شود؛ به تعبیر دیگر طرز زندگی، رنگ ها، دقتها، ظرافتها و تنوع فوق العاده ای که در ساختمان وجود آنها به کار رفته، موجب شده انسان بی اختیار سر تعظیم به درگاه پروردگار فرود آورد و در برابر ظرافتِ خالقیت و عظمتِ قدرت او تسلیم شود.

گاهي ديدن يك پرنده زيبا و ظرافت و دقّتى كه در ساختمان بال و پر و تمام وجود او به كار رفته، انسان را با آفريننده آن آشنا و غرق در افكار توحيدى مى كند. حال اگر در جهان «پرندگان»، سيرِ طولانى ترى كنيم، سيرى كه به يقين سال ها طول مى كشد و طرز زندگى، رنگها، دقّتها، ظرافتها و تنوّع فوق العاده اى را كه در آنها به كار رفته، مشاهده كنيم چه رخ خواهد داد؟!
دانشمندان، كتب بسيارى درباره رازهاى نهفته در وجود پرندگان و انواع و اقسام آنها، اعم از پرندگان خشكى و دريايى، پرندگان مهاجر و غير مهاجر نوشته اند كه حتى شرح گوشه اى از آنها از حوصله اين نوشتار، خارج است؛ ولى مناسب است به گوشه هايى كوتاه و پرمعنا در اينجا اشاره كنيم. دانشمندان مى گويند:
1. در روي كره زمين، حدود چهارده هزار نوع پرنده وجود دارد و تفاوت هاى ميان آنها سبب شده تا دانشمندان، آنها را به گروه هاى مختلف تقسيم كنند. البتّه هر نوع، هزاران هزار مصداق خارجى دارد. مسلّماً در درون جنگلها و اعماق درّه هاى صعب العبور، انواع زيادى از پرندگان يافت مى شوند كه هرگز انسانها به آنها دست نيافته اند.
2. بعضى از پرندگان مانند شترمرغ به قدرى بزرگ اند كه ممكن است بيش از يك صد كيلو گرم وزن داشته باشند و با پاهاى بلند خود مى توانند با سرعتى معادل 95 كيلومتر در ساعت بدوند! در مقابل، بعضى به قدرى كوچك اند كه وزن آنها از چند گرم تجاوز نمى كند؛ ولى عجب آنكه ممكن است سرعت پرواز آنها كمتر از سرعت دويدن شترمرغ نباشد!
3. هر يك از پرندگان، آفرينشى كاملا متناسب با محيط و وضع معيشت خود دارند: مرغِ ماهيخوار، منقارى بلند و تيز دارد كه به راحتى ماهى ها را صيد مى كند؛ پرنده اى به نام «سرخ قبا»، با منقار كوتاه و مخروطي خود مى تواند دانه هاى نباتى را بشكند و استفاده كند؛ مرغ «زمزمه گر» با منقار باريك و تيزش، شيره گلها را مى مكد. مرغانِ شكارى، پنجه ها و منقارهاى قوى و بُرّنده اى دارند كه شكارشان را با آن مى گيرند و پاره مى كنند؛ منقار پليكان مانند يك سبد است كه ماهى زيادى را براى طعمه در خود جاى مى دهد.
4. هيچ پرنده اى دندان ندارد و دانه ها را در سنگدان خود آسياب كرده، آماده جذب مى كند!
5. بدنِ پرندگان بسيار سبك و آماده پرواز است در جاى جاى داخلِ بدن آنها حباب هاى هوا وجود دارد و استخوان هاى شان توخالى است و همه اينها به پرواز آنها كمك مى كند!
6. پرندگان معمولا تخم مى گذارند و چند روزى روى آن مى خوابند تا به جوجه تبديل شود؛ گاه تنها جنس ماده بر روى آن مى خوابد و گاه نر و ماده به نوبت روى آن مى خوابند و گاه جنس نر، پرنده ماده را در درون لانه زندانى مى كند و اجازه خروج به او نمى دهد (مانند مرغ شاخ منقار) فقط سوراخى در دهانه لانه مى گذارد كه روزها براى او غذا بياورد و در اختيار او بگذارد.
7. پرندگانِ آبى يعنى آنها كه روى آبها و اطراف درياها زندگى مى كنند، برنامه عجيب ترى دارند؛ گاه با دستگاهى كه همانند رادار است طعمه خود را زير آب نشانه گيرى مى كنند و با يك شيرجه به عمق آب فرو مى روند و آن را گرفته، و از طرف ديگر سر بر مى آورند؛ بدن هاى آنها چنان چرب است كه هرگز آب در آن نفوذ نمى كند.
8. رنگ هاى پرندگان از عجايب آفرينش است؛ گاه چنان رنگ آميزى زيبا و شفاف و دل انگيزى دارند كه انسان خيال مى كند الآن از زير دست نقاش چيره دستى خارج شده است (و اين از بديع ترين چهره هاى آفرينش است) و انسان تا نبيند نمى تواند به اهمّيّت آن واقف شود.
9. لانه هاى پرندگان نيز بسيار متنوّع و عجيب است با اينكه آنها دست ندارند؛ ولى با ظرافت خاصى لانه خود را مى سازند. يكى از پرندگان به نام «پرنده خيّاط» برگهاى بزرگ درختان را به هم مى دوزد و از آن لانه درست مى كند. منقارِ تيزش به منزله سوزن است و اليافِ باريكِ گياهان را به صورت نخ مورد بهره بردارى قرار مى دهد!
10. پرندگانِ شكارچى پاهاى قوى و بال هاى نيرومندى دارند؛ مانند عقابها و بازها و لاشخورها و كركسها. چشم آنها بسيار قوى و تيزبين است و از مكانى دور در آسمان، حتى موجودات كوچك را روى زمين مى بينند. بعضى از آنها به قدرى قوىّ اند كه نقل شده مى توانند يك برّه را از زمين برداشته، با خود ببرند.
11. پرندگانِ مهاجر، عالَم عجيب و شگفت انگيزترى دارند. گاه از خط استوا به مناطق قطبى و بالعكس حركت مى كنند و بيش از ده هزار كيلومتر راه را طى مى كنند؛ بى آن كه راه را گم كنند، شبها و روزها پرواز مى كنند! قبل از مهاجرت، دسته جمعى با يك الهام درونى به تغذيه فراوان مى پردازند و بدن خود را از چربى انباشته مى كنند كه در طول مسافرت از آن استفاده كنند!
12. مقاومت پرندگان در مقابل سرما و گرما بسيار زياد است. در زمستان كه ما انسانها كنار بخارى جمع مى شويم، آنها در سرماى چندين درجه زير صفر زنده مى مانند! حرارت بدن آنها از بدن انسان بيشتر است و به 45 درجه بالاى صفر مى رسد! و شايد همين حرارت است كه به آنها در مقابل سرما مقاومت مى دهد.(1)
13. خدمات پرندگان به انسانها، بسيار زياد است: خوراك بسيارى از آنها حشرات است؛ پرندگان شكارى، افزايش نسل پرندگان ديگر را مهار مى كنند؛ پرندگان مردارخوار، سطح درياها و خشكى ها را پاكسازى مى كنند؛ بسيارى از آنها در زدودن آفات، نقش مهمى دارند و علاوه بر اينها پرندگان براى ما غذاى مهمى به شمار مى روند.
14. در پايان اين بحث، قلم را به دست شارح خوش ذوقِ شرح «فى ظلال نهج البلاغه» مى سپاريم. او از كتاب «روبرت لمن» به نام «همه چيز درباره پرندگان» ترجمه «دكتر مصطفى بدران» چنين نقل مى كند: «بعضى حدس مى زنند كه در تمام روى زمين، حدود صد ميليارد پرنده وجود دارد [در انواع مختلف] و بزرگتر از همه شتر مرغ است كه قامت آن به 5 / 2 متر مى رسد... و كوچك ترين آنها «طنان» است كه طول آن فقط پنج سانتى متر است و با سرعت عجيبى پرواز مى كند و در يك ثانيه، پنجاه تا دويست بار پر مى زند و سرعت حركت او در ساعت تا 90 كيلومتر مى رسد و مى تواند طرف جلو و عقب و يا بالا و پايين حركت كند و حتى مى تواند مدتى طولانى در يك نقطه از هوا توقف كند! بعضى از پرندگان، يك گام آنها از شش متر بيشتر است. بعضى از پرندگان تا شش هزار متر در هوا بالا مى روند و بعضى تا 18 مترى عمق آب پيش مى روند».(2)
كوتاه سخن؛ همان گونه كه مولا علي(عليه السلام) در خطبه 165 «نهج البلاغه» بيان فرموده است، هر گاه انسان در اين عجايبِ خلقت بينديشد، بى اختيار سر تعظيم به درگاه پروردگار فرود مى آورد و در برابر لطفِ صنعت و عظمتِ قدرت او تسليم مى شود.(3)