در عصر نزول قرآن، فرهنگ حاكم بر جامعه عرب ارزشی برای زن قائل نبود، و زن هيچ بهره‌اى از ميراث و حق رأى نداشت؛ اما اسلام آمد تا دست وى را بگيرد و تا سرحد جايگاه انسانى بالا برد. از نظر قرآن، زن در حقوق و بهره‌هاى انسانى هم‌سنگ مرد است، و اين همان برابرى است كه عقل آن را مى پذيرد. آيه «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَر وَ أُنثَى» دليلى قاطع بر هم‌سنگ بودن زن با مرد در اصل نژاد بشرى است.

فلاسفه اسلامى در عالم طبيعت «قسر دائم» و «قسر اكثرى» را محال و امرى ناشدنى مى دانند. «قسر دائم» آن است كه حقيقتى از حقايق هستى در دوره روزگارش از خواسته طبيعى خود محروم باشد. «قسر اكثرى» آن است كه طبيعت در اكثر دوره عمرش از اقتضاى ذاتى خود محروم باشد. اين نظريه فلسفى مى گويد: قسر انسانيَّت در عمر او محال است، چنان كه در بيشتر عمر او نيز محال خواهد بود. پس روزگارى خواهد آمد كه بشر از اسارت و بردگى حيوان صفتان رهايى يابد و در سايه مهر انسانها زيست كند و زندگى داشته باشد.

بعضى از ناآگاهان، مسائل اخلاقى را يك امر خصوصى در زندگى شخصى، يا فقط مؤثّر در زندگى آخرت می دانند؛ در حالی که مسائل اخلاقى آثار مادی و معنوی در زندگى اجتماعى بشر دارد. جامعه انسانيّت منهاى اخلاق به باغ وحشى تبديل خواهد شد كه تنها قفس ها مى تواند جلوی فعّاليّت تخريبى اين حيوانات انسان نما را بگيرد. آياتی از قرآن نیز به اين مطلب اشاره دارد، مانند: آيه 97 سوره «اعراف» و آيات 34 و 35 سوره «فصّلت».

لزوم قبول توبه، امر عقلايى است، يعنى اگر چه عقل، پذيرش توبه و عذر خواهى را واجب و لازم نمى شمرد ولى بناى عقلاى جهان بر اين است كه اگر كسى كار خلافى انجام داد، و بعد در مقام عذر خواهى برآمد، و تمام آثار سوء عمل خود را جبران نمود، عذر و توبه را مى پذيرند، و اگر كسى نپذيرد، او را كينه توز و خارج از موازين انسانيّت و اخلاق مى شمرند.
بى شك خداوند قادر متعال و بى نياز از هر كس و هر چيز، سزاوارتر است كه در اين گونه موارد، توبه و عذر خواهى توبه كاران را بپذيرد و از مجازات آنها صرف نظر كند.

امام علی(ع) درباره اوضاع جاهليّت مي فرمايد: «خدا پيامبر(ص) را مدّت ها بعد از بعثت پيامبران پيشين فرستاد؛ [در حالي كه] امّت ها در خواب عميقى بودند. فتنه ها مردم را هدف گرفته و اعمال خلاف منتشر بود. آتش جنگ ها برپا و دنيا پر از فريب شده بود. [جهان انسانيت مانند باغي بود كه] تمام برگ هايش به زردى گراييده و باغبان از ميوه هايش مأيوس گشته و آبها در زمين فرو نشسته بود. مناره هاى هدايت كهنه و پرچم هاى ضلالت آشكار شده و دنياى آن زمان، در برابر اهلش قيافه اى خشن و در مقابل طالبانش چهره اى عبوس داشت».

🔹 در اسلام شاد کردن و رفع گرفتاری از دیگران، علاوه بر اینکه در برخی موارد واجب است (از جمله خمس، زکات، صدقات واجب و …)، به طور مطلق مستحب بوده و عبادت محسوب می شود.

🔹 در روایات نیز به این مسأله اشاره شده است؛ به عنوان مثال در روایتی اساس دین محبت دانسته شده است و در روایت دیگری شاد کردن دل مؤمن از بهترین مصادیق نیایش الهی شمرده شده است. همچنین سفارش شده بدی را با خوبی پاسخ دهیم.

🔹 اما این مساله نباید ما را از سایر روشهای پرستش الهی بازدارد چرا که هر کدام جایگاه خاص خودش را دارد.

مهمترین دلیل اسماعیلیه براى لزوم بعثت این است که هدف از آفرینش انسان رسیدن او به کمال و درجات والاى انسانى است و انسان با تکیه بر عقل نمى تواند به سعادت واقعى برسد. بنابراین لازم است خداوند واسطه هایى بفرستد تا راه و رسم و طریق تکامل را به انسانها بیاموزند.

پس از نزول سوره برائت، رسول اکرم(ص) ماموریت یافت که بیزارى خدا و پیامبر او را از مشرکان در مراسم حج، اعلام بدارد. به این منظور ایشان نخست ابوبکر را به حضور طلبید و قسمتى از آیات آغاز سوره برائت را به او آموخت و او را با چهل تن روانه مکه ساخت، تا در روز عید قربان، این آیات را بر آنان فرو خواند. اما پیک وحی نازل شد و گفت کسی جز شخص پیامبر(ص) یا کسی که از او باشد صلاحیت انجام این کار را ندارد به همین دلیل حضرت این ماموریت را به امیرالمومنین(ع) واگذار کردند.