انتظار عامل تخدیر کننده ای نیست که موجب انفعال شیعه در برابر مشکلات و حواله دادن شان به آینده ای نامعلوم شود. برعکس، شیعیان همواره با استمداد از آموزه های قرآنی که سرنوشت بشر را در دستانش معرفی می کند به اصلاح مشکلات خود پرداخته اند. بر همین اساس ظهور را فقط به معنای فرصتی برای رفع مشکلات شان نمی دانند و شمایل آن را زمانه ای برای به فعلیت رسیدن همه جنبه های انسانی و آسمانی وجود انسان به عنوان خلیفه الله در زمین ترسیم می کنند. جنبه هایی که حتی در پیشرفته ترین کشورها هم به منصه ظهور نرسیده است و زاییده عشق آدمی به آگاهى، زيبايى و نيكى است. ظرفیت های به فعلیت نرسیده جامعه بشری برای ایستادن در بالاترین نقطه کمال این حوزه های سه گانه خود دلیل این است که باید روزی حکومتی عادلانه بر جهان حاکم شود که آنها را برآورده سازد.

«خودسازی» یکی از مهم ترین اثرات سازنده «انتظار» است؛ زیرا چنین تحولی نیازمند به عناصر آماده و با ارزش انسانی دارد تا بتواند بار سنگين چنین اصلاحات وسيعى را به دوش بكشد، و در درجه اول محتاج به بالابردن سطح انديشه، آگاهى و آمادگى روحى و فكرى براى همكارى در پياده كردن آن برنامه عظيم است. در واقع مُنتظِر واقعى نمى تواند نقش تماشاچى را داشته باشد؛ بلکه باید با به کار بستن عمیق ترین برنامه های اخلاقی، فکری و اجتماعی به خودسازی بپردازد. و اين معنى انتظار واقعى است، و با این شرایط کسی نمى تواند بگويد چنين انتظارى سازنده نيست.

در طول تاریخ، زیاده خواهی و عدم تسلّط بر امیال و خواهش های نفسانی، یکى از دلایل اصلی ظلم، بلکه شایع ‌ترین آنها است. هنگامی که انسان نتواند امیال درونی اش را تربیت و مدیریت کند، به ‏ناچار براى ارضاى آن از حدّ خویش تجاوز می کند و حقوق دیگران را پایمال می نماید. اسطوره و نماد عدالت خواهی، یعنی امام حسین(ع)، یکی از اهداف اصلی قیام خود را ظلم ستیزی قرار داده؛ و حضرت مهدی(عج) نیز تکمیل کننده راه و نهضت اوست.

خداوند به دلیل علاقه ای که به اولیای خود دارد، یاری آنها را یاری خود و ظلم به آنها را ظلم به خود تلقی کرده است. از میان این گروه، محبوب ترین افراد در درگاه ربوبی، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) هستند که واسطه فیض خدا به بندگان می باشند. منظور از نصرت طلبی امام حسین(ع)، یاری رساندن به دین خداوند است. این ندای نصرت طلبی تا ابد خاموش نخواهد شد و امام مهدی(عج) نیز این ندا را به نحوی تکرار کرده، از منتظرانش می خواهد که برای نزدیک شدن زمان ظهورش بسیار دعا کنند. به امید روزی که ندای ظهورش را بشنویم، و به نصرت طلبی او به نحو احسن پاسخ گوییم.

با توجه به آیات و روایات، بعد از ظهور امام مهدی(عج) هیچ دین زنده ای به جز اسلام وجود نخواهد داشت و اسلام بر سرتاسر جهان حاکم خواهد شد. امّا با این همه نمى توان گفت که اقلّیّت هاى کوچکى از پیروان ادیان آسمانى دیگر مطلقاً وجود نخواهد داشت؛ هر چند اکثریّت انسانها به نظام توحیدى اسلام گرایش خواهند کرد، امّا امکان دارد افرادى بر اثر اشتباه یا تعصّب، بر عقیده پیشین باقى بمانند و این یک امر طبیعى است. البتّه اگر چنین اقلّیّتى هم وجود داشته باشد، به صورت یک اقلّیّت سالم و با حفظ شرایط «اهل ذمّه» مورد حمایت آن حکومت اسلامى خواهند بود.

جمعى از خاورشناسان، اصرار دارند ايمان به وجود يك مصلح بزرگ جهانى را واكنشى به وضع نابسامان مسلمانان در دوران هاى تاريك تاريخ بدانند. از سویی جمعى از پژوهشگران شرقى و اسلامى كه تحت تأثير افكار غربيها قرار دارند، ايمان به وجود «مهدى» و مصلح جهانى را يك «فكر وارداتى» دانسته اند كه از عقايد يهود و مسيحيان گرفته شده است. اما در منابع اسلامی، اعتقاد به چنين ظهورى يك ريشه اصيل اسلامى دارد. از سویی ممکن است علاقه به توجيه مادى براى هرگونه فكر و عقيده مذهبى، اين گونه افكار را به وجود آورده است.

در برخى از روايات شيعه و اهل سنت به صورت مطلق به انتظار فرج اشاره شده بدون آنكه مقيد به فرج حضرت مهدى(عج) شده باشد. از جمله قرائنى كه مصداق این احادیث را مشخص كرده و بر حضرت مهدى(عج) و قيام او تطبيق می دهد، مسئله «لزوم تناسب بين حكم و موضوع» است؛ زيرا انتظار فرجى كه برترین عبادت، برترین اعمال و جزء پایه های دین شمرده شده، بطور حتم همان انتظار روز موعود است از آن جهت كه در آن روز وعده الهى در جهان محقق شده و حكومت عدل توحيدى در روى كره زمين گسترش مي يابد.

اگر سؤال شود كه چرا خداوند رهبر حكومت جهاني را از سالها قبل خلق كرده است؟ بايد گفت: به حكم ادله عقلى و نقلى، زمين هيچ گاه از حجت خدا خالى نمي شود و به لحاظ علمی نيز ثابت شده كه عالم بر اساس حركت تدريجى پايه گذارى شده و اين حكم در مورد تشكيل حكومت عدل جهانى نيز صادق است و خداوند مقدمات امور آينده را از پيش تدارك مى بيند.

بعضي ها اشكال مي كنند كه اگر مهدويّت حضرت مهدي(عج) معلوم بوده چرا افرادي از امامان به عنوان مهدي معرفي شده اند؟ در جواب بايد گفت: برخي به دليل اين كه از يك طرف ظلم زيادي مى ديدند و از طرف ديگر همه اهل بيت(ع) را هدايت شده و هادى مى دانستند، درباره آنها ادعاى مهدويت مى كردند که غالباً افرادی ساده انديش و جاهل بودند. كسانى هم كه چنين ادعايى داشته اند دوام نياورده و بعد از مدت كوتاهى يا هدايت شده يا منقرض مي شدند.

فشار سياسى بر امام عسكرى(ع) و كنترل آن حضرت براى دسترسى به حضرت مهدى(عج) بسیار شدید بود؛ زیرا حضرت مهدى(عج) به جهت خطرات زیادی که خصوصاً از سوی سلاطين جور متوجه ايشان بوده، مجبور شد از انظار مخفى باشد و بدلیل قيام غيرمترقبه اش نمى تواند بيعت كسى را بر گردن داشته باشد.