آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در برخى از روايات شيعه و اهل سنت به صورت مطلق به انتظار فرج اشاره شده بدون آنكه مقيد به فرج حضرت مهدى(عج) شده باشد. از جمله قرائنى كه مصداق این احادیث را مشخص كرده و بر حضرت مهدى(عج) و قيام او تطبيق می دهد، مسئله «لزوم تناسب بين حكم و موضوع» است؛ زيرا انتظار فرجى كه برترین عبادت، برترین اعمال و جزء پایه های دین شمرده شده، بطور حتم همان انتظار روز موعود است از آن جهت كه در آن روز وعده الهى در جهان محقق شده و حكومت عدل توحيدى در روى كره زمين گسترش مي يابد.

در برخى از روايات كه از طرق شيعه و اهل سنت رسيده به صورت مطلق به «انتظار فرج» اشاره شده بدون آنكه مقيد به فرج حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشريف) در آنها شده باشد. در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) مى خوانيم: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ اِنْتِظَارُ الْفَرَجِ»(1)؛ (برترين عبادت، انتظار فرج است) و نيز از آن حضرت مى خوانيم: «اِنْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَةٌ»(2)؛ (انتظار فرج عبادت است) و همچنين در روايت ديگرى از آن حضرت مى خوانيم: «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي اِنْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»(3)؛ (افضل اعمال امت من انتظار فرج خداوند عزوجل است).

شيخ صدوق به سندش از امام رضا(عليه السلام) نقل مى كند كه فرمود: «مَا اَحْسَنُ الصَّبْرُ وَ اِنْتِظَارُ الْفَرَجِ اَمَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ:«وَ ارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ»(4)،«فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ»(5)فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَاِنَّهُ اِنَّمَا يَجِىءُ الْفَرَجِ عَلَى الْيَأْسِ، فَقَدْ كَانَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ اَصْبَرَ مِنْكُمْ»(6)؛ (چقدر نيكوست صبر و انتظار فرج، آيا نشنيده اى گفتار خداوند عزوجل را كه فرمود: «انتظار بكشيد که من هم در انتظارم» و اینکه «شما منتظر باشيد من هم با شما انتظار مى كشم». پس بر شما باد به صبر؛ زيرا فرج بعد از يأس و نااميدى است. به راستى كسانى كه قبل از شما زندگى مى كردند از شما صبورتر بودند).

مرحوم مجلسى از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه فرمود: «مِنْ دِينِ الْاَئِمَّةِ اَلْوَرَعُ وَ الْعِفَّةُ وَ الصَّلَاحُ ... وَ اِنْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ»(7)؛ (از دين ائمه پرهيزكارى، عفت، رستگارى ... و انتظار فرج به صبر است). ترمذى نيز به سندش از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) نقل كرده كه فرمود: «وَ اَفْضَلُ الْعِبَادَةِ اِنْتِظَارُ الْفَرَجِ»(8)؛ (و برترين عبادت، انتظار فرج است). در ظاهر مراد از انتظار فرج، همان انتظار فرج حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشريف) است كه در اين روايات متعلق آن يعنى حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشريف) به جهت وضوح بيان نشده است؛ چون در احاديث فريقين، آن حضرت به عنوان نجات دهنده مردم از ظلم و بى عدالتى معرفى شده است.

شيخ صدوق(رحمة الله عليه) به سندش از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه فرمود: «طُوبَى لِشِيعَةِ قَائِمِنَا الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ فِى غَيْبَتِهِ»(9)؛ (خوشا به حال شيعيان قائم ما؛ كسانى كه منتظر ظهور او در عصر غيبت اويند). اين معنا براى روايات مطلق با نظر اهل سنت نيز موافقت دارد؛ زيرا آنان گر چه عموماً به ولادت مهدى موعود(عجل الله تعالی فرجه الشريف) اعتقادى ندارند؛ ولى او را منجى بشريت از ظلم و بى عدالتى مى دانند كه بايد مستضعفين، انتظار او را بكشند و نيز از جمله قرائنى كه مى تواند مصداق احاديث مطلق را مشخص كرده و بر حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشريف) و قيام او تطبيق دهند مسئله «لزوم تناسب بين حكم و موضوع» است؛ زيرا انتظار فرجى كه تا اين حد مهم برشمرده شده و تا اين حد مورد تأكيد واقع شده است به طور حتم همان انتظار روز موعود است از آن جهت كه در آن روز وعده الهى به نصرت مظلومين در سرتاسر عالم تحقق مى يابد و حكومت عدل توحيدى در روى كره زمين گسترش خواهد يافت. انتظار با آن آثار و بركاتى كه دارد تنها در انتظار چنين فرجى قابل پياده شدن است و نيز چنين انتظاري است كه مى تواند از اساس دين شمرده شود، نه انتظار رفع هر گرفتارى ولو جزئى و با هر سبب كه باشد.(10)