جلب امام عسکری(ع) به سامرا، خود به معنی زندانی کردن آن حضرت در آن شهر، به منظور کنترل امام(ع) و ارتباطش با شیعیان بود. در مواردی نيز نسبت به بازداشت حضرت، سختگیری بیشتری اعمال می شد؛ به ویژه هنگام پیدایش جریانات خاصی که نوعی تهدید بر ضد حاکمیت بود. از سویی روایات زیادی درباره بازداشت امام عسکری(ع) وجود دارد که البته از جهاتی با یکدیگر ناسازگارند و علت آن، افزون بر بازداشت های متعدد حضرت، اشتباه مردم در ذكر نام خلفاي عباسي نیز هست. به گفته «ابو هاشم جعفری»، امام(ع) در دوران مهتدی و معتمد عباسی زندانی شده اند.

بر اساس نقل های تاریخی سه بار طرح ترور و قتل حضرت مهدى(عج) ريخته شد؛ ولى در هيچ کدام از آنها موفق نشدند. يك بار توسط معتمد عباسى، چند روز بعد از شهادت امام عسكرى(ع) و دو بار ديگر توسط معتضد عباسى كه بعد از معتمد حكومت را به دست گرفته بود. خلفاى ديگر نیز بعد از آنكه از دستگيرى و ترور حضرت مأيوس شدند اقدامى بر ضد او انجام ندادند.

در زمان امام عسكرى(ع) شیعه به صورت یك قدرت عظیم در عراق درآمده بود و همه مردم مى‏ دانستند كه این گروه به خلفاى وقت معترض بوده و حكومت هیچ یك از عباسیان را مشروع و قانونى نمى‏ داند، بلكه معتقد است امامت الهى در فرزندان على(ع) باقى است. در آن زمان شخصیت ممتاز این خانواده امام حسن عسكرى(ع) بود. گواه این مطلب، اعتراف «عبید الله»، وزیر «معتمد» عباسى، به این موضوع است.

معتمد عباسى كه همواره از محبوبيت و نفوذ معنوى امام در جامعه نگران بود، چون ديد توجه مردم به امام روز به روز بيشتر مى‏ شود و زندان و اختناق و مراقبت تأثير معكوس دارد، سرانجام به همان شيوه مزورانه ديرينه متوسل شد و امام را پنهانى مسموم ساخته و به شهادت رساند.

معتمد چون شنيده بود كه از حضرت عسكرى(ع) فرزندى باقى مانده، در صدد يافتن او بر آمد و دستور داد عده ‏اى از قابله‏ ها، زنان و كنيزان آن حضرت را معاينه نمايند و اگر آثار حملى در آنان مشاهده شد، گزارش كنند. از طرفی براى آنكه شيعيان از وجود امام بعدى نوميد گردند، دستور داد ميراث آن حضرت ميان مادر و برادرش جعفر تقسيم شود.

در سامراء قحطى سختى پيش آمد. «معتمد»، خليفه وقت، فرمان داد مردم به نماز استسقا بروند. اما بارانی نیامد. بعد از آن مسیحیان دعا کردند و باران بارید. از این رو «معتمد» امام عسکری(ع) را از زندان فرا خواند. امام(ع) فرمودند: راهبان فردا به طلب باران روند. آنها به دعا مشغول شدند، امام(ع) دستور داد آنچه در میان انگشتان یکی از راهبان است بگیرند و فرمودند: «حالا دعا کن». دعا کرد اما باران نیامد. امام(ع) فرمودند: «اين استخوان پيامبرى است و استخوان هيچ پيامبرى ظاهر نمى‏ گردد جز آنكه باران نازل مى‏ شود».

پس از قتل متوكل، تركان بر امور كشور مسلط شدند و به جاى اينكه خليفه فرمانده آنان باشد، خليفه را به زير فرمان خود در آوردند، به گونه اى كه اگر خليفه به خواسته‏ آنان تن نمى ‏داد، نقشه بركنارى يا قتل او را مى ‏كشيدند. عملا وضع به گونه‏ اى بود كه خليفه يك مقام تشريفاتى بيش نبود و رتق و فتق امور کلاً در دست تركان قرار داشت. پس از معتزّ، مهتدی و پس از او هم معتمد، استقلالی در کارها نداشتند و پیوسته بازیچه دست ترکان دربار عباسی بودند و به سرنوشتی همانند معتزّ گرفتار شدند.

سومين خليفه معاصر امام عسكرى(ع) معتمد عباسى است که چهار سال از دوران امامت حضرت عسكرى (ع) در دوران حكومت او سپرى شده است. معتمد در سال 256 به وسيله تركان به خلافت رسيد و در سال 279 در گذشت. مورخان در بيان فساد اخلاقی معتمد داد سخن داده اند كه او شيفته عياشى و خوشگذرانى بود و آنچه براى او مطرح نبود كار و گرفتاري های مردم بود. به علت فساد اخلاق و غوطه ور شدن در شهوات، برادرش «موفق» زمام امور را به دست گرفته بود.