پس از رحلت پيامبر اكرم(ص) و پذيرفته نشدن مصحف امام على(ع)، علاوه بر «زيد بن ثابت»، عده ديگرى از بزرگان صحابه به جمع آوری قرآن پرداختند. از جمله: «عبدالله بن مسعود»، «اُبّى بن كعب»، «مقداد بن ‌اسود»، «سالم مولى ابى حذيفه»، «معاذ بن جبل» و «ابوموسى اشعرى». گويند: نخستين كسى كه سوره هاى قرآن را مرتب نمود، «سالم مولى ابى حذيفه» بود.

پس از شهادت عده اي از حافظان قرآن در جنگ یمامه، ابوبکر از «زید بن ثابت» خواست تا قرآن را جمع آوری کند. زيد با وجود سنگينى كار، به ناچار آن را پذيرفت. وی در نخستين اقدام اعلام كرد: هر كس هر چه از قرآن نزد خود دارد، بياورد، لکن هيچ چيز را به عنوان قرآن نمى پذيرفت، مگر آن كه دو شاهد بياورد كه آنچه آورده جزء قرآن است. شاهد اول نسخه خطى، يعنى نوشته اى كه حكايت از وحى قرآنى داشته باشد. شاهد دوم شاهد حفظى، يعنى ديگران نيز شهادت دهند كه آن را از زبان پيامبر(ص) شنيده است. بدين كيفيت، زيد آيه ها و سوره هاى قرآن را جمع آورى كرد و آن را از پراكندگى نجات داد. سرانجام مروان - حاكم معاویه در مدینه - اين مُصحف را از ورثه حفصه گرفت و از بین برد.

حداقل بيست و سه نفر از صحابه، «حديث ثقلين» را از شخص پيامبر اكرم(ص)، بدون واسطه نقل كرده اند، كه نام آنها در کتب روایی ثبت شده است. مثل: زيد بن ارقم؛ ابوسعيد خُدرى؛ جابربن عبدالله انصارى؛ حُذيفة بن اُسَيْد؛ خُزيمة بن ثابت؛ زيد بن ثابت و... .

عامل اصلي فساد جوامع، رواج مظاهر دنياپرستي است كه عمده ترين مظاهر آن در سه چيز «حُبّ مال»، «حُبّ جاه» و «حُبّ شهوات» خلاصه مي شود. اين موضوع در جوامعى كه بطور ناگهاني از حالت فقر به حالت غنا مى رسند؛ ظهور و بروز بيشترى دارد؛ همچون جامعه اسلامى كه قبل از بعثت، مردم در فقر شديدى بسر مي بردند؛ ولى فتوحات و غنايم، ناگهان وضع را دگرگون ساخت و رقابت هاى مخرّب و دنياپرستى، دامانِ گروهى را گرفت و غرق در گناه ساخت. از اين رو امام علي(ع) ضمن ايراد خطبه هايي در مذمّت دنيا، پيامبر(ص) و خودش را به عنوان الگو براي دنياپرستانِ آن محيط معرفي كردند.

بر اساس آیات قرآن، پیامبر(ص) «امّى» بود و نياز به كاتبانى داشت تا در شؤون مختلف از جمله وحى او را ياري دهند؛ لذا در مكّه و در مدينه زبده ترين با سوادان را براى اين امر انتخاب فرمود. اولين كسى كه در مكّه عهده دار كتابت شد امام على‌(ع) و اوّلين كس در مدينه «أُبىّ بن ‌كعب انصارى» بود. از ديگر كاتبان وحي مي توان به زيد بن ثابت، خلفاى ثلاثه، زبير بن عوام، خالد و أبان دو فرزند سعيد بن العاص، حنظله اُسَيدى، علاء بن حضرمى، خالد بن وليد، عبدالله ‌بن رواحه، محمد بن مسلمه، عبدالله ‌بن ابى سلول، مغيرة‌ بن شعبه، عمرو بن العاص، معاوية ‌بن ‌ابى سفيان، جهم يا جهيم بن صلت، معيقب بن ‌ابى فاطمه و شرحبيل بن حسنه اشاره كرد.

جمع و ترتيب، نظم و عدد آيات در هر سوره در زمان حيات پيامبر(ص) و با دستور آن بزرگوار انجام شده و اين امر، توقيفى است و بايد آن را تعبّدا پذيرفت؛ امّا ترتيب بين سوره ها تا هنگام پايان يافتنِ نزول قرآن امكان نداشت؛ زيرا در حال حيات پيامبر(ص)، هر لحظه احتمال نزول وحی مى رفت. بنابراين طبيعى است كه پس از يأس از نزول قرآن، و وفات پیامبر(ص)، سوره هاى قرآن قابل نظم و ترتيب شده است؛ لذا بيشتر محقّقين برآنند كه جمع و ترتيب سوره ها پس از وفات پيامبر(ص)، براى نخستين بار توسط امام علي(ع) سپس «زيد بن ثابت» و ديگر صحابه بزر‌گوار انجام گرفته است.

«کُتّاب وحى»، 43 نفر از برجسته ترین صحابه پیامبر(ص) بودند که آیاتى را که بر ایشان نازل مى شد، با یک نوع خطّ کوفى که خطّ متداول آن زمان بود مى نوشتند و در میان آنها از همه بیشتر امام على(ع) و زید بن ثابت در کار نوشتن آیات قرآن زحمت مى کشیدند. از آنجا که پیامبر(ص) شخصاً اهتمام زیادى به نوشته شدن قرآن داشتند، لذا بعد رحلت ایشان تمام قرآن به صورت نوشته در اختیار مسلمانان بود و عدّه زیادى هم آن را از حفظ داشتند.