آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عامل اصلي فساد جوامع، رواج مظاهر دنياپرستي است كه عمده ترين مظاهر آن در سه چيز «حُبّ مال»، «حُبّ جاه» و «حُبّ شهوات» خلاصه مي شود. اين موضوع در جوامعى كه بطور ناگهاني از حالت فقر به حالت غنا مى رسند؛ ظهور و بروز بيشترى دارد؛ همچون جامعه اسلامى كه قبل از بعثت، مردم در فقر شديدى بسر مي بردند؛ ولى فتوحات و غنايم، ناگهان وضع را دگرگون ساخت و رقابت هاى مخرّب و دنياپرستى، دامانِ گروهى را گرفت و غرق در گناه ساخت. از اين رو امام علي(ع) ضمن ايراد خطبه هايي در مذمّت دنيا، پيامبر(ص) و خودش را به عنوان الگو براي دنياپرستانِ آن محيط معرفي كردند.

هر قدر در آمار گناهان و برخوردهاى خشونت آميز اجتماعى بيشتر مطالعه كنيم، و هر اندازه پرونده هاى كيفرى و حقوقى را زير و رو كنيم، به عمق اين گفتار پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) كه فرمود: «حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ»؛ (دنياپرستى سرچشمه همه گناهان است)، آشناتر مى شويم.
جالب اينكه اين سخن را نه فقط پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) فرمود، بلكه از پيشوايان بزرگ ديگر همچون امام صادق و امام سجاد(عليهما السلام) نيز نقل شده و در حديثى نقل شده است كه پيامبران پيشين نيز روى اين مطلب تأكيد كردند.(1) و اگر درست دقّت كنيم عمده ترين مظاهر دنياپرستى را مى توان در سه چيز خلاصه كرد: «حُبّ مال»، «حُبّ جاه» و «حُبّ شهوت». هيچ جامعه اى به فساد كشيده نشد و هيچ جنگى در عالم رخ نداد، مگر به علت يكى از اين سه چيز. بنابراين هرگاه بخواهيم اصلاحات را در جوامع اسلامى شروع كنيم بايد از مبارزه با دنياپرستى شروع كنيم.
اين موضوع در جوامعى كه از حالت فقر، ناگهان به غنا مى رسند؛ ظهور و بروز بيشترى دارد؛ همچون جامعه اسلامى در قرون نخستين؛ زيرا قبل از بعثت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فقر شديدى همه مردمِ آن محيط را فرا گرفته بود؛ ولى فتوحات و غنايم ناگهان وضع را دگرگون ساخت و اينجا بود كه رقابت هاى مخرّب و دنياپرستىِ لجام گسيخته دامانِ گروهى را گرفت و آن گروه را غرق گناه ساخت.
از همين رو جاى تعجّب نيست كه پيشواى بزرگ و آگاهى همچون امام علي(عليه السلام) براى دگرگون ساختن آن وضع نابسامان، داغ ترين خطبه ها را در مذمّت دنيا و دنياپرستان ايراد كند؛ دست مردم را بگيرد و به اعماق تاريخ انبياء پيشين ببرد و زندگى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و خودش را - كه در نهايت سادگى و زهد بود - ارائه دهد تا دنياپرستانِ آن محيط از خوابِ غفلت بيدار شوند و مسير خطرناكِ خود را تغيير دهند. براى نمونه در عصر عثمان [كه اموال زيادى به بيت المال اسلام رسيد و مى بايست صرف عمران و آبادى كشورهاى اسلامى و نجات محرومان مى شد] گروهى از خويشاوندان و اطرافيانِ او بر آن اموال دست انداختند و هر يك ثروت عجيبى براى خويش فراهم ساختند كه مرحوم علّامه امينى در جلد هشتم كتاب شريف «الغدير» با عنوان «الكنوز المكنّزه ببركة الخليفة»؛ (گنج هاى عظيمى كه به بركت خليفه به وجود آمد) بخشى از آن را با آمار دقيق از منابع اهل سنّت نقل مى كند و عده زيادى همچون: مروان، طلحه، زبير، سعد بن ابى وقاص، يعلى بن اميّه، عبدالرحمن بن عوف، زيد بن ثابت و كسانى ديگر را بر مى شمرد كه هر يك آلاف و الوفى از بيت المال را تصاحب كردند، از جمله مى نويسد: «زيد بن ثابت آن قدر شمش طلا و نقره از خود باقى گذاشت كه ورثه او آنها را با تيشه مى شكستند و تقسيم مى كردند. يعلى بن اميه پانصد هزار دينار از خود به ارث گذاشت و مزارع و باغات و منازل و مطالباتى نيز كه از مردم داشت به صد هزار دينار مى رسيد (هر دينار يك مثقال طلاى مسكوك است)، و در مورد عبدالرحمن بن عوف نوشته اند: هزار شتر و سه هزار گوسفند و يك صد اسب و مقدار زيادى زمين زراعتى از خود به يادگار گذاشت و امثال آنها كه با مراجعه به كتاب «الغدير»، آمار و همچنين مدارك آن روشن مى شود».(2)
با اين حال، آيا بر پيشواى بزرگى همچون امام علي(عليه السلام) لازم نيست كه همچون يك طبيبِ آگاه دامن همّت به كمر زند و به درمان آن جامعه بيمار از طريق تحقير دنيا و دنياپرستى و دنياپرستان بپردازد؟ بنابراين جايى براى اين سؤال باقى نمى ماند كه چرا پيشواى اسلام [اسلامى كه دين زندگى و پيشرفت و تمدّن است] اين گونه درباره دنيا سخن مى گويد؟
امروز هم اگر بخواهيم جلوى جنگ ها و خونريزى ها و تجارت سوداگران مرگ و خريد و فروش سلاح هاى مرگبار و تأسيس مراكز فساد و تجاوز به مال و ناموس ديگران را بگيريم، راهى جز اين نيست كه دنيا و دنياپرستى آن چنان تحقير شود كه به صورت يك ضد ارزش درآيد و مردم به زندگى ساده [كه در حدّ كفاف است] قناعت كنند. اين سخن را با حديثى از امام صادق(عليه السلام) پايان مى دهيم كه فرمود: «جُعِلَ الْخَيْرُ كُلُّهُ فِي بَيْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ الزُّهْدَ فِي الدُّنْيَا»(3)؛ (تمام نيكى ها در خانه اى نهاده شده و كليد آن خانه، زهد در دنياست).(4)