کتاب «تاریخ الاسلام» توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد ذهبى (748 - 673 ق) نگاشته شده است. این کتاب یکى از مهمترین و اصلى ترین منابع تاریخ اسلام است که هم براى اهل سنت و هم براى شیعه حائز اهمیت است. زیرا ذهبى در این کتاب زندگی نامه حدود چهل هزار نفر از افراد مشهور و همه گروه ها و فرقه هاى مذهبى را از زمان پیامبر(ص) تا سال هفتصد هجرى قمرى و همه محدوده هاى جغرافیایى مسلمانان را آورده است و بسیارى از مطالب آن در سایر کتاب هاى تاریخ و رجال یافت نمى شود. بنابراین شرح حال بسیارى از رجال شیعه را نیز در آن بیان کرده است. از مهم ترین منابع تدوین کتاب او آثار تاریخى و رجالى شیعیانى مثل منتجب الدین رازى، ابن ابى طى، ابن بطریق، برهان الدین قزوینى، و ابن الفوطى بوده است؛ در حالى که برخى از این آثار مفقود گشته اند، مطالب آنها در این کتاب و سایر آثار ذهبى حفظ شده است.

کتاب «سیر اعلام النبلاء» توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبى (673-748 ق) نگاشته شده است و از منابع مهم اهل سنت در زمینه صحابه شناسى، سیره شناسى و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوى به شمار مى رود و مورد توجه بسیارى از سیره نویسان و مورخان پس از وى واقع شده است. این کتاب با نام هاى مختلفى در میان علما شناخته شده است. اما عنوان اصلى کتاب که در نسخه هاى عصر مولف موجود است همان «سیر اعلام النبلاء» مى باشد. ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه به ویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخش هاى عمده اى از آثار، آنان را نقل کرده است. و با توجه به مفقود بودن این آثار مى توان لااقل بخشى از محتواى آنها را از کتاب هاى ذهبى استخراج و استفاده کرد. ذهبى از نزدیک ترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینه توزى ها و دشمنى هاى خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت؛ او اصطلاحاتى را در ردّ و تضعیف راویان شیعه ذکر کرده که مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. برخى از این تعابیر عبارتند از: متهمٌ فى دینه، قلیل الدین، متروکٌ، دجّالٌ، کذّابٌ و مجهولٌ. البته او على رغم چنین رفتارى که با شخصیت ها و علماى شیعه داشته، آثار علماى شیعه را در ردیف منابع دست اول خود براى تدوین کتاب هایش قرار داد و حتى از علماى برجسته شیعه تجلیل و تمجید فراوانى به عمل آورده است. کتاب هاى ذهبى براى محققان و علماى شیعه از چند نظر داراى اهمیت است که وجود مطالب و احادیث شیعه در آثار وى از این قبیل است.
 

«العِبَر فى خَبَر من غَبَر» کتابى است بسیار مهم در زمینه تاریخ اسلام و ذکر وفیات علماى اسلام که توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمدبن عثمان ذهبى (673-748 ق) به نگارش درآمده است. این کتاب بنابه گفته عده اى از محققان به عنوان خلاصه اى براى کتاب تاریخ الاسلام تلقى شده است. به طورى که او در این کتاب فقط مهم ترین حوادث و تاریخ وفات مهم ترین شخصیت هاى جهان اسلام را ذکر کرده است. ذهبى که دوست و شاگرد متعصب «ابن تیمیه» بود و به شدت تحت تاثیر عقاید و ادعاهاى واهى وى قرار داشت، شخصى سلفى مسلک بود و از این جهت لجاجت و کینه توزى شدیدى نسبت به شیعیان و عقاید شیعه و حتى تاریخ شیعه داشت. او بر اساس این لجاجت بود که در کتاب هاى خود به راویان شیعه اهانت می کرد. در نقل هاى تاریخى مربوط به صدر اسلام هیچ یک از وقایع مهمى را که به ولایت على بن ابى طالب(ع) مربوط مى شد، نقل نکرده است؛ مثل واقعه لیله المبیت، واقعه انذار عشیره، واقعه غدیر که از مهم ترین وقایع تاریخ و سیره نبى اکرم(ص) مى باشد. حتى در ذکر واقعه عاشورااز وقایع سال شصت و یکم هجرت نبوى، ماجراى شهادت امام حسین(ع) را به عنوان سرپیچى ایشان از فرمان یزید و فریفته شدن به نامه هاى اهل کوفه یاد کرده و هیچ سخنى درباره فجایع یزید و یزیدیان در حق سید الشهداء(علیه السلام) و خاندان نبى اکرم(ص) به میان نیاورده است!

کتاب «میزان الاعتدال فى نقد الرجال» از کتاب هاى مهم اهل سنت در زمینه شناخت صحابه و طبقات راویان حدیث به ویژه راویان ضعیف به شمار مى رود و توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبى (673-748 ق) تالیف شده است. ذهبى سلفى مذهب بوده و دوست نزدیک و پیرو متعصب ابن تیمیه به شمار مى رود، از این جهت مخالف و دشمن سرسخت شیعیان و عقاید شیع امامیه است. و تعابیر بسیار تند و شدید اللحنى براى تضعیف آنها به کار برده است. این کتاب از منابع بسیار مهم اهل سنت در جرح و تضعیف راویان و علماى شیعه به شمار مى رود و براى علماى شیعه نیز داراى اهمیت فراوان است. زیرا صدق گفتار بسیارى از راویان و علماى تراز اول تاریخ تشیع را تایید و اثبات کرده است.

کتاب « الانساب» یکى از مهم ترین و اصیل ترین منابع اهل سنت در زمینه علم انساب یا نسب شناسى است که توسط عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمى سمعانى (502-562ق) تالیف شده است. این کتاب که از مهم ترین و اثرگذارترین کتاب ها در زمینه نسب شناسى، علم رجال و تراجم به شمار مى رود، مورد توجه فراوان مورخان و علماى رجال اهل سنت و حتى علماى شیعه در قرون بعد قرار گرفته است و مورخانى مثل ذهبى، ابن اثیر و ابن حجر عسقلانى در تدوین و تالیف کتاب هاى خود به وفور از مطالب آن بهره برده اند. سمعانى که پیرو فقه شافعى بوده و به احمد بن حنبل نیر تعصب و گرایش ویژه اى داشت، به شدت مخالف شیعیان و عقاید الهى و اسلامى شیعه بود و عقاید ضد شیعى خود را در این کتاب منعکس کرده است؛ به طورى که در بسیارى از موارد به ناسزاگویى درباره راویان، علماء و ائمه شیعه پرداخته و بر اساس اتهام تشیع، روایت بسیارى از این راویان را رد و تضعیف کرده است. حتى وى روایاتى را که احمد بن حنبل در مسند خود از راویان شیعه نقل کرده ردّ کرده است.

 «الاستیعاب» یکى از کتاب هاى مهم اهل سنت درباره صحابه شناسى و رجال حدیث می باشد که توسط ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبرّ قرطبى (368-463 ق) تالیف شده است. این کتاب در اوایل قرن پنجم نوشته شده و اولین کتاب ابن عبدالبر می باشد. علماى پس از وى او را به دلیل تالیف این کتاب بسیار ستوده اند. این کتاب از منابع بسیار مهم دانشمندان علم رجال، حدیث، تاریخ، انساب، و صحابه شناسى به شمارمی رود. ابن عبدالبرّ در این کتاب، منابع خود را ذکر کرده و علاوه بر طرح مباحث رجالى و نقل احادیث، به نقد روایات نیز پرداخته است. نویسنده نسبت راویان با وقایع تاریخ اسلام را نیز یادآور شده است که علاوه بر مشخصات فردى راوى، نقش اجتماعى او را هم تبیین کرده است که در ترسیم دقیق شخصیت راویان و بازسازى صحنه هاى تاریخى نقش اساسى دارد.

«فُضِیل» راهزن خطرناکى بود که مردم از او وحشت داشتند. یک شب به قصد وصال دختری از دیوار بالا می رفت که از خانه ای این صوت قرآن را شنید: «آیا وقت آن نرسیده است که دلهاى کسانى که ایمان آورده اند، در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد؟». فضیل با شنیدن این آیه متحول شد و به آن لبیک گفت و از گناه دست برداشت و مجاور بیت الله الحرام شد. او در کتب رجال به عنوان یکى از راویان موثق، از امام صادق(ع) و از زهاد معروف، معرفى شده است. او در روز عاشورا در مکّه بدرود حیات گفت.

حداقل بيست و سه نفر از صحابه، «حديث ثقلين» را از شخص پيامبر اكرم(ص)، بدون واسطه نقل كرده اند، كه نام آنها در کتب روایی ثبت شده است. مثل: زيد بن ارقم؛ ابوسعيد خُدرى؛ جابربن عبدالله انصارى؛ حُذيفة بن اُسَيْد؛ خُزيمة بن ثابت؛ زيد بن ثابت و... .

«رجال نجاشی»که نام اصلی آن «فهرست اسماءمصنّفی الشیعه» است توسط ابوالحسین احمدبن علی بن احمدبن عباسبن محمدبن عبدالله اسدی صیرفی معروف به نجّاشی و ابن کوفی (372ق ـ 450ق) تالیف شده است. این کتاب که جزو برجسته ترین منابع رجال شیعهاست به عنوان دومین کتاب از منابع پنجگانه رجال به شمار می رود.

این کتاب که یکى از مهم ترین منابع اهل سنت در شناخت راویان احادیث مى باشد، توسط محمد بن احمد بن عثمان ابوعبدالله شمس الدین ذهبى(673-748ق) نوشته شد. ذهبى راویان احادیث نبوى را در این کتاب در بیست و یک طبقه مورد بررسى و گزارش قرار داده و شرح حال حدود یک هزار و یکصد و هفتاد و شش راوى را در ذیل این طبقات نوشته است. با توجه به ارتباط نزدیکى که ذهبى با ابن تیمیه داشت، به شدت از ابن تیمیه پیروى کرده و لجاجت و عناد خاصى نسبت به شیعیان و عقاید شیعه اظهار کرده است؛ او در همه کتاب هاى خود این خط مشى را در پیش گرفته و تعابیر بسیار تند و شدیدى را در نقد و تضعیف راویان شیعه به کار برده است. على رغم  کینه ورزى بر ضد شیعه، به نقل احادیث راویان و شرح احوال رجالى از شیعه پرداخته و نیز از منابع مهم تاریخى و رجالى آنان بهره برده است.