در توضیح این که چرا با وجود تلاش های پیامبر(ص) در زمینه تأليف قلوب مؤمنان، خداوند آن را به خودش نسبت می دهد، باید گفت که اين تالیف قلوب معجزه ای الهى است كه خدا در اختيار پيامبرش قرار داده، زیرا رفع كينه های مردم متعصّب و لجوج عصر جاهلى و همدل کردن آنها، حتى با هزینه کردن تمام ثروت هاى زمين ممکن نبود، اما تعليمات اسلام، اخلاق پيامبر(ص) و امدادهاى الهى، غيرممكن را ممكن ساخت، و مهم ترين معجزه پيامبر(ص) به وقوع پيوست.

خداوند در آيه 103 سوره «آل عمران»، با دعوت به اتحاد می فرماید: «همگى به ريسمان خدا چنگ بزنيد، و پراكنده نشويد و به ياد بياوريد چگونه دشمن يكديگر بوديد و او در ميان شما الفت ايجاد كرد و برادر هم شديد». مفسرین در توضیح «حبل اللّه» تفسيرهاى گوناگونى دارند، برخی آن را قرآن، و برخی منظور خاندان پيامبر(ص) می دانند. البته همه اينها به يك حقيقت باز مى گردد؛ «حبل اللّه» همان ارتباط با خدا است كه از طريق قرآن، پيامبر(ص) و اهل بیت پيامبر(ع) حاصل مى شود.

بر اساس آیات قرآن، خداوند مبدأ فاعلى وحدت قلوب در بین انسان ها است، از این رو می فرماید: «و دل هاى آن ها را با هم الفت داد! اگر تمام آنچه را روى زمین است صرف مى کردى که میان دل هاى آنان الفت دهى، نمى توانستى!»، و در آیه دیگر می فرماید: «نعمت (بزرگِ) خدا را به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل هاى شما، الفت ایجاد کرد». در واقع عنايت الهى در الفت دل ها حرف آخر را مى زند.
 

این واژه به معنى اجتماع توأم با انسجام و التيام است. و تأليف قلوب به معنى ايجاد الفت و ارتباط و پيوند در ميان دل ‌ها است. تأليف كتاب را نيز از اين جهت تأليف ناميده ‌اند كه در ميان الفاظ، معانى و مباحث نوعى الفت و انسجام ايجاد مى ‌شود.

امام علی(ع) در مورد نقش مهم پیامبر اکرم(ص) در رفع کینه ها مى فرمايد: «خداوند به وسيله او شكافهاى اختلاف را به هم پيوست و فاصله ها را از ميان برداشت و در ميان اجتماع خويشاوندان الفت برقرار ساخت بعد از آنكه آتش سوزان دشمني ها در سينه ها انباشته شده بود و شعله كينه از درون دلها زبانه مى كشيد».

معصومين(ع) آثار دنیوی و مادي بسیاری برای حسن خلق ذکر کرده اند، از آن جمله: امام صادق(ع) می فرماید: «نيكوكارى و حسن خلق، خانه ها را آباد مى كند و عمرها را افزايش مى دهد». آرامش يكى از آثار رفتار محبت آميز است، و اکنون که استرس، عامل بسيارى از بیماری ها و مرگ هاست، اهمیت خود را بیشتر نشان می دهد. همچنین امام علي(ع) مي فرمايند: «حسن خلق روزى ها را فراوان مى كند». اهمیت برخورد مناسب با مخاطب و تاثیر گذاری آن به اندازه ای است که مؤسسه های اقتصادى در سطح جهان، افرادی را برای این کار آموزش می دهند.

منظور ایجاد الفت میان قریش و سرزمین مقدس مکّه و خانه کعبه  است؛ زیرا آنها و تمام اهل مکّه به خاطر مرکزیت و امنیت این سرزمین، در آنجا سکنى گزیده بودند.

«نماز جماعت» دارای آثار ارزنده ایست و در میان مسلمانان، ایجاد الفت می کند و باعث تعمیق آن می گردد. این نماز سند انسجام مسلمانان و تبلور انضباط آنهاست و نمونه ارزنده ای از هماهنگی مسلمانان می باشد .امّا میرزا بهاء در «اقدس» می گوید: «نوشته شده است برای شما اینکه نمازهایتان را به حالت انفرادی بخوانید و برداشته شده است حکم نماز جماعت؛ مگر در نماز میت و خداوند امر کننده و حکیم است». ممکن است برداشتن حکم نماز جماعت با آن همه آثار و برکات به دلیل مخالفت با روح تجدد و یا زندگی اروپائی باشد.