با رحلت امام حسن عسکری(ع) در سال 260، غیبت صغری شروع شد و تا رحلت آخرین نایب امام زمان(ع) در سال 329 ادامه داشت و پس از آن غیبت کبری آغاز گردید. در دوره غیبت صغری، امام زمان(ع) از طریق چهار نفر نایبان خاص خودش به نام های «عثمان بن سعید عمری»، «محمد بن عثمان عمری‌»، «حسین بن روح‌» و «علی بن محمد سمری» با شیعیان در ارتباط بود و امور آنان را حلّ و فصل می کرد، که این امور، علاوه بر مسائل مالی، شامل مسائل عقیدتی و فقهی نیز می شد.

برخی از شیعیان عصر امام حسن عسكری(ع) موفق به ديدن امام زمان(عج) شده اند. شیخ «مفید» نام تعدادی از اصحاب، خادمان و یاران نزدیک امام عسکری(ع) را برده است كه موفق به دیدار ایشان شده اند. «محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر»، «حکیمه خاتون» دختر امام جواد(ع)، «ابو علی بن مطهر»، «عمرو اهوازی» و «ابو نصر طریف» خدمتگزار خانه امام حسن عسكری(ع)، از آن جمله بودند.

مرحوم مجلسى در جلد 52 بحار الانوار در روايتى، اسامى 265 نفر از كسانى كه در عصر غيبت صغرا به ملاقات حضرت شرفياب شده اند را آورده است كه از جمله آنها مي توان به محمد بن عثمان عمروى، ابراهیم بن مهزیار، محمد بن اسماعيل بن موسى بن جعفر(ع) و ... اشاره كرد.

ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعيد عَمْرى بعد از وفات پدرش با تصریح امام عسكرى(ع) به مقام سفارت نايل شد. او نزد شيعيان عصر خود مورد وثوق و معروف به امانت دارى بود و مدت پنجاه سال به نحو احسن وظايف خود را به خوبى انجام داد تا آنكه در جمادى الاولى سال 305 يا 304 ه.ق از دنيا رفت.

از راه هاي اثبات نیابت سفیران امام زمان(عج)، انتصاب آنان بوده است. عثمان بن سعيد مورد وثوق امام عسكرى(ع) و امام مهدى(عج) بود و او نيز فرزندش محمد بن عثمان را منصوب نمود و حسين بن روح نيز از طرف محمد بن عثمان به اين سمت منصوب شد و او نيز على بن محمد سمرى را بر اين مقام منصوب كرد. راه دوم خط امام(ع) بوده كه آن را براي ديگران بازگو مى كردند. راه سوم كرامات فراوانى بود كه به دست مبارك اين بزرگواران انجام گرفته و اثبات كننده سفارت آنها بوده است.

از مجموعه روايات استفاده مى شود كه برخى «توقيعات» به خط خود حضرت مهدي(عج) و برخى نيز به خط سفرا و با دستور امام زمان(عج) بوده است. به گفته ابو نصر هبة الله، توقيعات صاحب الامر(عج) به همان خطى كه در زمان امام حسن عسكرى(ع) صادر مى شد به وسيله عثمان بن سعيد و محمد بن عثمان براى شيعيان صادر گشته است.

علیمحمد باب در کتاب های مختلفش نظیر صحیفه عدلیه و ابلاغیه الف، به وجود امام زمان و اعتقاد به او، غیبت آن حضرت، لزوم اطاعت از نواب عام ایشان در هنگامه غیبت کبری شهادت می دهد و به امام ابراز علاقه می کند و در تفسیر سوره اعلی رمز ماندگاری و عمر طولانی امام زمان(عج) را اعتدال بدن و امکانات بدنی آن امام می داند. همچنین فاضل مازندرانی در کتاب اسرار الآثار در تفسیر سوره کوثر و از قول علیمحمد باب به غیبت های دوگانه امام و موقعیت نواب خاص در زمان غیبت صغری اشاره می کند.

محمد بن عثمان، دومین نائب امام زمان(عج)، مورد اعتماد امام عسکری(ع) و از بزرگان شیعه بود. پس از در گذشت عثمان بن سعید، توقیعی از سوی حضرت ولی عصر(عج) مبنی بر تسلیت وفاتش و اعلام نیابت فرزندش صادر گردید و محمد را به جای پدر منصوب کرد. او در مدت چهل سال وکالت، عهده دار سازماندهی وکلای محلی و امور شیعیان بود، و در سال 305 در گذشت.

محمد بن عثمان در واپسین روزهای عمر، به امر امام عصر(عج)، حسین بن روح نوبختی را به عنوان جانشین و نایب سوم، به شیعیان معرفی کرد. حسین بن روح مولف کتاب فقهی التألیف، از دستیاران نایب دوم و از عاقل ترین مردم روزگار بود. او پس از 21 سال وکالت و فعالیت، در سال 326 درگذشت.

یکی از وظایف نواب اربعه، مبارزه با غلات، مدّعيان دروغين وكالت و افشاى ادعاهاى باطل آنان بود. گروهی با ادعای الوهیت ائمه و یا با طرح ادعای دروغین نیابت و تصرف در اموال امام و بیان سخنان گمراه کننده، سبب بروز مشکلاتی برای شیعیان می شدند، همانند شلمغانی و . . . ، در این هنگام، نواب خاص با رهنمودهای امام، به مقابله با آنان برمی خاستند و گاه حضرت در توقیعی، آنان را مورد طرد و لعن قرار می دادند.