آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

یکی از وظایف نواب اربعه، مبارزه با غلات، مدّعيان دروغين وكالت و افشاى ادعاهاى باطل آنان بود. گروهی با ادعای الوهیت ائمه و یا با طرح ادعای دروغین نیابت و تصرف در اموال امام و بیان سخنان گمراه کننده، سبب بروز مشکلاتی برای شیعیان می شدند، همانند شلمغانی و . . . ، در این هنگام، نواب خاص با رهنمودهای امام، به مقابله با آنان برمی خاستند و گاه حضرت در توقیعی، آنان را مورد طرد و لعن قرار می دادند.

مبارزه با غلات و مدّعيان دروغين بابيّت و نيابت و وكالت و افشاى ادعاهاى باطل آنان را بايد به فعاليت هاى نواب اربعه افزود. گروهى از افراد منحرف و جاه طلب با طرح مطالب بى اساس از قبيل ربوبيت والوهيت ائمه، مقاماتى براى خود ادعا مى‏ كردند و به نام امام از مردم خمس يا وجوه ديگر را مى‏ گرفتند و اين موضوع موجبات بد نامى شيعه را فراهم ساخته و مشكلاتى براى ائمه ايجاد مى‏ كرد.
در عصر غيبت صغرى، علاوه بر اينها، افراد ديگرى پيدا شدند كه به دروغ مدعى سفارت و نيابت خاص امام بودند و در اموال متعلق به امام تصرفات بي مورد نموده و در مسائل فقهى و اعتقادى، سخنان گمراه كننده بر زبان مى ‏راندند. اينجا بود كه نواب خاصّ، با رهنمود امام، به مقابله با آنان بر مى‏ خاستند و گاه رد طرد و لعن آنان از ناحيه حضرت، توقيع صادر مى‏ شد.
ابو محمد شريعى، محمد بن نصير نميرى، احمد هلال كرخى، ابو طاهر محمد بن على بن بلال، حسين بن منصور حلاّج و محمد بن على شلمغانى از اين گروه بودند.(1)
شلمغانى قبلاً از فقهاى شيعه شمرده مى‏ شد و حتى كتابى به نام «تكليف» نوشته بود، ولى بعدها به غلوّ و انحراف كشده شد و افكارى كفرآميز مطرح كرد. از آن جمله، بر روى نظريه حلول تأكيد مى‏ كرد و مى‏ گفت: روح پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) در پيكر محمد بن عثمان (سفير دوم)، روح امير مؤمنان(علیه السلام) در كالبد حسين بن روح (نايب خاص سوم) و روح حضرت فاطمه(عليها السلام) در بدن ام كلثوم، دختر محمد بن عثمان حلول كرده است.
حسين بن روح، اين عقيده را كفر و الحاد معرفى كرده آن را از نوع عقايد مسيحيان در مورد حضرت مسيح شمرد و او را طرد نمود و با افشای افكار باطلش او را در ميان قومش رسوا ساخت. با توجه به نقش تخريبى شلمغانى بود كه در ذيحجه سال سيصد و دوزاده، توقيعى توسط حسين بن روح در لعن و تكفير و ارتداد او صادر گرديد و سر انجام در سال 323 كشته شد.(2)، (3)