پاسخ اجمالی:
محمد بن عثمان، دومین نائب امام زمان(عج)، مورد اعتماد امام عسکری(ع) و از بزرگان شیعه بود. پس از در گذشت عثمان بن سعید، توقیعی از سوی حضرت ولی عصر(عج) مبنی بر تسلیت وفاتش و اعلام نیابت فرزندش صادر گردید و محمد را به جای پدر منصوب کرد. او در مدت چهل سال وکالت، عهده دار سازماندهی وکلای محلی و امور شیعیان بود، و در سال 305 در گذشت.
پاسخ تفصیلی:
محمد بن عثمان همچون پدرشان، از بزرگان شيعه و از نظر تقوا و عدالت و بزرگوارى مورد قبول و احترام شيعيان(1) و از ياران مورد اعتماد امام عسكرى(علیه السلام) بود، چنانكه حضرت در پاسخ سوال «احمد بن اسحاق» كه به چه كسى مراجعه كند؟ فرمود: عَمْرى (عثمان بن سعيد)، و پسرش، هر دو، امين و مورد اعتماد هستند، آنچه به تو برسانند، از جانب من مى رسانند، و آنچه به تو بگويند از طرف من مى گويند. سخنان آنان را بشنو از آنان پيروى كن، زيرا اين دو تن مورد اعتماد و امين منند.(2)
پس از درگذشت عثمان، از جانب امام غايب توقيعى مبنى بر تسليت وفات او و اعلام نيابت فرزندش «محمد» صادر شد.(3) «عبد الله بن جعفر حِمْيَرى» مى گويد: وقتى كه عثمان بن سعيد در گذشت، نامه اى با همان خطى كه قبلاً امام با آن با ما مكاتبه مىكرد، براى ما آمد كه در آن ابو جعفر (محمد بن عثمان بن سعيد) به جاى پدر منصوب شده بود.(4)
همچنين امام، ضمن توقيعى در پاسخ سؤالات «اسحاق بن يعقوب»، چنين نوشت: خداوند از عثمان بن سعيد و پدرش، كه قبلاً مى زيست، راضى و خشنود باشد. او مورد وثوق و اعتماد من، و نوشته او نوشته من است.(5)
ابو جعفر تأليفاتى در فقه داشته است كه پس از وفاتش، به دست حسين بن روح، سومين نايب امام (و يا به دست ابو الحسن سمرى، نايب چهارم) رسيده است.(6)
محمد بن عثمان، حدود چهل سال عهده دار سفارت و وكالت امام زمان بود و در طول اين مدّت، وكلاى محلّى و منطقه اى را سازماندهى و بر فعاليتشان نظارت مى كرد و به اداره امور شيعيان اشتغال داشت. توقيع هاى متعددى از ناحيه امام صادر، و توسط او به ديگران رسيد. او سرانجام در سال 304 يا 305 درگذشت.(7)
او پيش از مرگ، از تاريخ وفات خود خبر داد، و دقيقاً در همان تاريخى كه گفته بود، در گذشت.(8)، (9)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.