اولا خواب اصحاب کهف خوابی معجزه آسا بود که نباید با خواب های معمولی قیاس شود و از آیات قرآن نیز برمی آید که خواب آنها متفاوت با خواب های معمولی بود. ثانیا اراده خداوند فقط به اموری محدود می شود که ذاتا و عقلا محال باشند(مانند اجتماع نقیضین یا ضدین و مانند آن) نه اموری که در ظاهر و در قیاس با دانش محدود ما ناممکن به نظر آیند و از آنجا که در علوم تجربی و زیستی ثابت شده که خواب های طولانی مدت با توضیحاتی چون زمستان خوابی یا انجماد و به حداقل رساندن میزان نیاز بدن به سوخت و ساز و انرژی، اموری قابل حصول و ممکن هستند، هیچ اشکالی ندارد که اراده خداوند متعال به پدید آمدن چنین خوابی تعلق گرفته باشد.

داستان «اصحاب كهف» در قرآن داستانی حقیقی است نه خیالی و در برخى آثار پيشينيان و در اساطير به شكل‌هاى گوناگون به آن اشاره شده است. داستان اصحاب كهف، داستان تأثير ايمان در جان‌هاى پاك و باورمند است كه با اطمينان به باورهاى اعتقادى خود، آنها را بر زيورها و لذّت‌هاى دنيا بر مى گزينند و آنگاه كه زندگى در كنار ديگر مردمان بر آنان سخت شود، راه غار را در پيش مى گيرند و خداوند نيز آنان را در پناه خويش مى گيرد و از الطافش بهره مند مى سازد و از فتنه‌ها دور مى دارد.

این غار در شهر افسوس ترکیه و در کوه ینایرداغ غارى است که دهانه این غار به سوى شمال شرقى است که این وضع مؤید اصالت آن است.  یا اینکه در شهر عمان و در نزدیکى روستاى رجیب است که در بالاى  آن، آثار صومعه اى دیده مى شود.

ابن تیمیه می گوید: «او بر امرى حزن داشته که فوت شده و باز نمى گردد، ولى ابوبکر از ترس این که حضرت پیامبر کشته شود خوف داشته است... چون حضرت فوت کرد هرگز چنین حزنى را ابوبکر نداشت؛ زیرا بى فایده است، نتیجه این که حزن ابوبکر بدون شکّ کامل تر از حزن فاطمه است». در جواب می گوییم: اولا: حزن ابوبکر که خدا و رسولش از آن نهی کردند ناشى از ضعف ایمان او بوده است. ثانیا: حزن در فراق محبوب نه تنها امرى جایز و راجح است بلکه خود پیامبر(ص) نیز در مرگ فرزندش ابراهیم محزون می شد.

ماجرای «اصحاب کهف» دلیل بسیار خوبی بر «معاد» می باشد. خلاصه ماجرا بدین شرح است: دقيانوس پادشاه ستمگر و بت پرستی بود، برخي از وزرائش كه از بي اعتباري بت پرستي مطمئن شده بودند براي آزادي از چنگال اين آيين خرافي مقام خود را رها كرده و پنهاني از شهر بيرون زدند و در غاري به خواب طولاني رفتند. سالها بعد که از خواب بيدار شدند و يك نفرشان را براي تهيه آذوقه به شهر فرستادند مردم متوجه شدند و به سراغشان آمدند؛ اما آنها به غار برگشتند و برای همیشه از دنیا رفتند و مردم در آنجا به احترام آنها معبدى بنا كردند.

«اصحاب کهف» بعد از بیدار شدن به فکر تهیه غذا افتادند «تلبیخا» که بزرگ آنها بود برای تهيه غذا به شهر رفت، هنگام خريد نان و تحويل سكّه به نانوا مورد سوء ظنّ نانوا قرار گرفت كه نكند گنجي پيدا كرده به ناچار او را نزد حاكم شهر برد. در آنجا هم تأكيد كرد كه گنجي پيدا نكرده است. سپس از داشتن خانه در شهر خبر داد. سلطان و بزرگان شهر به همراه او به در خانه ای رفتند که پیرمرد محاسن سفیدی در آن ساكن بود. آنجا بود كه همگی متوجه شدند او تلبیخا وزیر دقیانوس و جد بزرگ آن پیرمرد است.