اختلاف فتاوی فقط در محدوده اندكى از فقه و شريعت كامل اسلام است و فقهاى مذاهب اسلامى در اكثر مسائل فقهى اتّفاق نظر دارند. علاوه بر آن شريعت اسلامی يكى بيش نيست و اگر اختلافى در احكام فقهى منبعث از فتاواى فقيهان مشاهده مى ‏شود، ناشى از اختلاف برداشت آنان از منابع فقهى شريعت است. برخی از مهم ترین عوامل اختلاف زا عبارت اند از: اختلاف در پاره اى از منابع استنباط احكام‏ مانند ظواهر آيات قرآن‏ و عرف‏، دسترسى يا عدم دسترسى به برخى از احاديث‏، اختلاف در معيار وثاقت راويان‏، اختلاف در جهت صدور حديث‏ از حیث واقعى يا تقيه اى بودن حديث‏ و ثابت یا موقتى بودن حکم آن، اختلاف در نسخ حكم‏، اختلاف قرائت آيات يا نقل متون احاديث‏، اختلاف در دلالت آيات و روايات و فهم و تفسير آنها، اختلاف در ترجيح ادلّه متعارض‏، اختلاف در موارد حجيّت اصول عمليّه‏، اختلاف نظر در مورد محدوده قواعد فقهيّه‏، اختلاف در دايره حجيّت عقل‏، اختلاف در اقسام اجماع‏، تأثير شرايط اجتماعى در فتواى مجتهد، اختلاف در مصادیق و موضوعات احکام و... .

طبق آیات قرآن، ظواهر قرآن نیز مانند محتوا و مفاهیم آن وحیانی و از سوى خداوند است و پیامبر(ص) فقط بیان کننده است و هیچ گونه دخالتی در آن نداشته است.

دلایل زیادی برای این حقیقت وجود دارد که مهم ترین شان عبارت اند از: تحدی و هماوردی قرآن از منکران که آیه ای مانند آن را بیاورند؛ تاکید آیات قرآن بر وحیانی بودن الفاظ آن؛ اصرار پيامبر اكرم(ص) بر حفظ آیات قرآن؛ تفاوت قرآن با حدیث قدسی از لحاظ سبک و بیان و شیوه ترکیب کلمات.

حقیقت این است که از هر زاویه و از هر دریچه ای به قرآن بنگریم، یکى از چهره ها و جهات اعجاز آن آشکار مى گردد. مانند: جنبه فصاحت و بلاغت و جاذبه عجیب الفاظ و مفاهیم؛  ارائه محتواى عالى از هر نظر، مخصوصاً عقائد خالى از هر گونه خرافات؛ معجزات علمى، یعنى پرده برداشتن از روى مسائلى که انسان تا آن زمان به آن دست نیافته بود!؛ پیشگویى صریح و دقیق از پاره اى از مسائل آینده؛ و عدم تضاد و اختلاف و پراکنده گویى... و جهاتى دیگر.

الفاظ ما از روز نخست براى زندگى روزانه ابداع شده لذا به محض خروج از دايره زندگى روزمره، حرف زدن ما با مشكل مواجه مى شود؛ چون الفاظى را براى بيان مفاهيم خود نمی یابیم. از سویی وسعت عالم بعد از مرگ، نسبت به اين جهان، همانند وسعت اين جهان است نسبت به عالم جنين. از این رو تعجبی ندارد، كلماتى را كه در اين جهان با آن سخن مى گوييم نتواند ترسيم كاملى از آن همه شكوه و تنوع نعمت ها از زندگى در جهان ديگر را داشته باشد، حتى تصور آن هم براى ما كه در حصر زندان دنيا هستيم مشكل است.

مادیون اشکال کرده اند که جهان مجموعه ای از علل و معلولات تکوینی است و دعا نمی تواند نقشی در تغییر این علل داشته باشد. در پاسخ باید گفت: دعا تنها الفاظ و به اصطلاح لقلقه لسان نيست؛ بلكه یک نوع آمادگى روحى و معنوى است كه مى تواند علّت ناقصه اى را كامل كند؛ زيرا فضل بى پايان خدا به اندازه شايستگيها و لياقتها به افراد مى رسد و همين كسب شايستگى و لياقت است كه مى تواند منشأ فضل و فيض تازه اى گردد.

کتاب «معانی الاخبار» که کتابی حدیثی درباره معنای الفاظ و کلمات مشکل و پرکاربرد قرآن و احادیث می‌باشد، توسط شیخ صدوق ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (م 381 ق) تالیف شده است. شیخ صدوق این کتاب را بر اساس احادیث موجود در اصول اربعمائه (یعنی منابع حدیثی معتبر شاگردان ائمه علیه السلام)، به ویژه آثار احمد بن محمد بن خالد برقی، مثل معانی الاحادیث و تفسیرالحدیث و همچنین کتاب جامع الاحادیث النبویه استادش شیخ ابو محمد جعفر بن احمد بن علی قمی رازی معروف به ابن الرازی، تدوین و تالیف کرده است.

اگر منظور، محتوا و مضمون قرآن است، به طور قطع«قدیم» است. یعنى همیشه در علم خدا بوده و علم واسع پروردگار همیشه به آن احاطه داشته است. و اگر منظور، این الفاظ وکلمات و این وحى است که بر پیامبر(ص) نازل شده، آن هم بدون شک«حادث» است.

نزد اسماعیلیه، رسالت جوهرى است حقیقى که در ذات رسول نهفته شده است. وحى مستقیماً به صورت خطوراتى در عقل و نفس رسول نقش بسته و این رسول است که آنان را در قالب الفاظِ مناسب ریخته و به مردم زمان خود بیان مى کند؛ بنابراین وحى عین الفاظ القاء شده به پیامبر نیست، بلکه همان معانى باطنى است که در نفس آن منقّش مى گردد.

کتابی مشتمل بر 52 سوره، که هر سوره بسم الله مخصوص دارد؛ مانند بسم الله النصّر النصران. از جملات کتاب مشخص می شود که نویسنده، این عبارت ها را به عنوان وحی نوشته است که اغلب الفاظ و جملات آن تکراری، و از مفردات قرآن مجید اخذ شده که تنها صورت آن ها تغییر یافته است، که غلط های لفظی و معنائی آن، قابل شمارش نیست. انصافاً این کلمات از فکر سلیم صادر نشده، و  ممکن است از روی خبث سیرت و غرض ورزی باشد و شاید، در اثر بیماری روحی و مرض عصبی بوده باشد، که قرآن فرموده: لا عَلی المَریض حَرَج.

«جدال احسن»، تعبیر بسیار جامعى است که تمام روش هاى صحیح و مناسبِ مباحثه را شامل مى شود، چه در الفاظ، چه در محتواى سخن، چه در آهنگ گفتار، و چه در حرکات دیگر همراه آن. بنابراین، مفهوم این جمله آن است که: الفاظ شما مؤدبانه، لحن سخن دوستانه، محتواى آن مستدل، آهنگ صدا خالى از فریاد و جنجال و هر گونه خشونت و هتک احترام، همچنین حرکات دست و چشم و ابرو، که معمولاً مکمل بیان انسان هستند همه باید در همین شیوه و روش، انجام گیرد.