یکی از مشکلات رواياتی كه راههاى فرار از ربا را تجويز مى كند، روايات معارضى است كه حيله هاى شرعى را باطل مى داند و طبق اين روايات، مسلمانان از اين كار نهى شده اند. در نهج البلاغه آمده كه پيامبر(ص) به حضرت علي(عليه السلام) فرمودند: «اى على! مسلمانان در آينده ... ربا را در شكل و هيئت بيع و معامله انجام مى دهند [و با حيله هاى شرعى اقدام به رباخوارى مى كنند])».

از مجموع كلمات فقها در ابواب مختلف فقه، اين تعريف براى حيله استفاده مى شود: «حفظ ظواهر قوانین شرع اسلام، اگر چه روح قانون موجود نباشد».

در ماه صفر، جنگ صفین آغاز شد و یازده روز طول كشيد. هر روز دو سپاه به هم یورش می بردند و تعدادی کشته می شدند تا اینکه در روز یازدهم سپاه امام بر شامیان چیره شدند و تنها يك گام به پيروزى نهايى مانده بود اما با حیله عمرو بن عاص که گفت: مردم قرآن بر نيزه کنند و بی بصیرتی عده ای از سپاه امام که فریب شامیان را خوردند، پیروزی را به نفع آنان واگذار کردند.

«حيله» از مادّه «حول» است و سه معنا دارد: 1. هرگونه تغيير، دگرگونى و تحوّل. 2. رسيدن به هدف بوسيله اسباب و علل پنهانى؛ چه هدف مثبت و چه منفى. 3. چاره‌جويى منفى و مذموم؛ همان‌ گونه كه در فارسى امروز غالباً به اين معنا است.

کتاب «مفردات» در معرفی واژه «حيله» آورده است كه حيله همان چاره ای است که در زبان فارسی می گوییم اما به صورت مخفیانه. اگرچه در جاهای مثبت هم استفاده می شود و به معنای چاره جویی خوب است؛ ولی غالباً حيله بار منفي دارد. به همین دلیل برای انسان های بد، صفت حیله گر به کار می رود.

«حیله» در روایات، هم به معنای مثبت و هم در معنای منفی بکار رفته است و برای هر کدام از این موارد شاهدی از احادیث وجود دارد. حضرت علی(ع) در خطبه 122 از حیله به معنای منفی استفاده نموده است و در نامه 53 «نهج البلاغه»، حیله را در معنای مثبت آن استعمال کرده اند.

به محض ورود یاران امام به میدان، لشگریان معاویه براى تسلّط بر فرات درگيرى را آغاز کردند که به شکست شامیان انجامید، اما امام آب را بر روی یاران معاویه آزاد گذاشت. در آغاز ماه ذى الحجه معاویه سنت الهی را زیر پا نهاد و جنگ را آغاز کرد. در محرّم سال 37 ميان دو گروه آتش بس اعلام شد، اما باز سپاه معاویه آتش جنگ را شعله ور ساختند و در دهم صفر كه سپاه امام در آستانه پيروزى قطعى قرار داشت، عمرو بن عاص با مکر و حيله، یاران امام را فریب داد و فرصت پيروزى را از آنان گرفت.