آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از مجموع كلمات فقها در ابواب مختلف فقه، اين تعريف براى حيله استفاده مى شود: «حفظ ظواهر قوانین شرع اسلام، اگر چه روح قانون موجود نباشد».

از مجموع كلمات فقها در ابواب مختلف فقه، اين تعريف براى حيله استفاده مى شود: «الحيلة هى حفظ ظواهر قوانين الشّرع و ان كانت روحها غير موجودة»؛ (حيله عبارت است از حفظِ ظاهرِ قوانينِ شرع، اگر چه روح قانون موجود نباشد). مثلا در حيله هاى ربا چنين است كه ظاهر بيع حفظ مى شود؛ ولى روح ربا حاكم و روح بيع مفقود است. به عنوان مثال، وقتى كسى قصد دارد يك ميليون تومان وام به كسى بدهد و از او سودى بگيرد مى گويد: يك ميليون تومان به شما قرض الحسنه مى دهم؛ ولى اين بسته يك كيلويى نبات را هم به 300 هزار تومان به تو مى فروشم كه سر سال پول آن را به من بدهى، در اين مثال، ظاهر قانون بيع و قرض الحسنه مراعات شده است و ظاهراً ربا صدق نمى كند؛ ولى روح قانون بيع حاكم نيست. نتيجه اين كه حيله در مصطلح فقها، حفظ ظواهر قوانين شرع است؛ اگر چه روح قانون موجود نباشد.(1)