آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در ارتباط با بزرگی و عظمت خدا می فرماید: «[او بزرگ است] اما نه به اين معنا كه حد و مرز جسمش طولانى است، [او با عظمت است] اما نه به اين معنا كه ابعاد جسمانى فوق العاده بزرگ دارد؛ بلكه شأن و مقامش بزرگ و والاست و سلطه اش با عظمت!»، در واقع بزرگى و عظمت خدا جنبه جسمانى ندارد، بلكه عظمت معنوى است؛ زيرا اگر او داراى جسم بزرگى بود حتماً اجزايى و زمان و مكانى داشت، حال آنكه از همه اينها برتر و بالاتر است.

جهان گیاهان مملو از شگفتی هایی است که ما را به خالق دانای آنها رهنمون می سازد. شگفتی هایی مانند احساس ریشه در یافتن رطوبت و مواد غذایی زیر زمین و کنار زدن همه موانع برای رسیدن به آن، انشعابات بسیار ظریف درون برگ ها که آب و مواد غذایی را به همه جای برگ می رساند و هوا را تصفیه می کند و مواردی مانند زیبایی، توارث، پیچیدگی ساختمان آنها و ... . دقت در این خصوصیات و ظرافتها هر انسان منصفی را به این نتیجه می رساند که خالق این گیاهان از علم و قدرت بی نظیری برخوردار بوده است.

معصومین(ع) از «دریا» به عنوان نشانه ای بزرگ بر عظمت خداوند تعبیر کرده اند. امام علی(ع) در مناجات خود می فرماید: «تو كسى هستى كه عظمتت در آسمان و قدرتت در زمين، و شگفتى‌هاى خلقتت در دل درياها است». همچنین امام صادق(ع) می فرماید: «اگر مى‌خواهى وسعت حكمت آفريدگار و كوتاهى علم مخلوقات را بدانى نظر به آنچه در اقيانوس ‌ها از انواع ماهيان و جنبندگان آب و صدف ‌ها است بيفكن. انواعى كه شماره ندارد، و منافع آن تدريجا براى بشر بر اثر حوادثى كه در زندگى او پيش مى آيد روشن مى گردد».

«سایه» یکی از نشانه های قدرت خداوند است و قرآن در آیات متعددی به این حقیقت اشاره کرده و می فرماید: «آيا نديدى چگونه پروردگارت سايه را گسترده است». برای درک اهمیت وجود این پدیده کافیست تصور کنیم که اگر شب، که سایه طرف دیگر زمین است، نباشد چه خواهد شد؟ به یقین حرارت خورشید همه را می سوزاند و اگر سایه های کوه ها و درختان نبود گرمای همیشگی در طول روز برای انسان غیرقابل تحمل می شد. در سوره های «فرقان، نحل و نمل» به ابعاد مختلفی از این نعمت اشاره شده است.

وجود سایه ها نقشی حیاتی برای انسان دارد. فرض كنيد مدتی هرگونه سايه و سايبان از كره زمين برچيده شود؛ نه كوه‌ها، نه درختان، نه خانه‌ها، و نه حتى سايه نيم كره زمين روى نيم كره ديگر كه شب نام دارد، تمام اجسام اين جهان حالت بلورين پيدا كنند و نور آفتاب را از خود بگذرانند، به یقین می توان گفت علاو ه بر سلب آسایش حتی حیات انسان و دیگر موجودات زنده به خطر می افتاد. از آن گذشته بدون وجود سایه ها اجسام قابل دیدن نیستند. زیرا در نور مطلق مانند ظلمت مطلق هیچ چیز قابل مشاهده نیست.

گیاهان یکی از برجسته ترین نشانه های خداوند هستند و قرآن در بسیاری از آیات خود به آفرینش آنها اشاره کرده است. مثلا در سوره شعراء رویش گیاهان در انواع گوناگون به عنوان نشانه ای از قدرت خداوند معرفی شده است. همچنین در سوره نمل نیز بعد از دعوت مردم به مطالعه اسرار آفرینش به رویش گیاهان اشاره می شود و کسانی که خالق این پدیده ها را کسی غیر از خدا می دانند، جاهل خطاب شده و سرزنش می شوند. در سوره های لقمان، یس، انعام و دیگر سوره ها نیز به نشانه های عظمت الهی در آفرینش گیاهان اشاره می شود.

نقش «کوه ها» در زندگی انسان منحصر به تأمین آب رودخانه هایی که از میان آبادی ها و شهرها می گذرد نیست؛ بلکه کوه ها منافع بسیار زیادی در حیات انسانها بلكه تمام موجودات زنده روى زمين دارند؛ به گونه ای که کره زمین منهای وجود کوه ها به هیچ وجه قابل زیستن نیست. به همین دلیل قرآن مجید در آیات زیادی به این مسأله به عنوان یکی از آیات توحید و نشانه های علم و قدرت پروردگار تکیه کرده است.

نقش ابرها و باد و باران در زندگى موجودات زنده به قدرى آشكار است كه نيازى به شرح ندارد؛ وظیفه ایجاد و انتقال آب های شیرین بر عهده آفتاب و بادهاست. یکی با تابش بر آب های اقیانوس و ایجاد ابر و دیگری با انتقال ابرها این وظیفه را عملی می کنند. از این رو قرآن نزول باران، وزش بادها و حرکت ابرها را نشانه های خداوند برای افراد باایمان دانسته که از نظام بسيار دقيق و حساب شده ‌اى حکایت دارد كه هرچه انسان در آن بيشتر مى ‌انديشد به دقّت و ظرافت به كار رفته در آنها آشنا تر مى شود.

حدود سه چهارم سطح زمين را آب فرا گرفته، لذا دریاها و اقيانوس‌ ها نقشی بی بدیل در حمل و نقل و تأمین غذای بشر داشته و دارند. از این رو قرآن می فرماید: «كشتى ها را مى بينى كه در دريا سينه آب را مى شكافند و به پيش مى روند». البته در حرکت کشتی ها لازم است كيفيّت و قوانينى بر مواد سنگين و سبك حاكم باشد كه آن را روى آب نگهدارد. لغزندگى آب، وزش بادهاى منظّم، و عمق كافى درياها و...، اسباب حرکت كشتى‌ ها را فراهم می کنند. از این رو قرآن از حركت كشتى ‌ها به عنوان يكى از نعمت ‌ها و آیات الهی نام می برد.

جانداران دریایی از لحاظ تنوع و تعددشان از شگفت انگیزترین موجودات جهان اند. گذشته از موجوداتی که در سطح یا اعماق کم دریا زندگی می کنند و با ویژگی هایی بسیار عجیب در دفاع و زیست شان موجب شگفتی آدمی می شوند، بعضی از جانداران دریایی در اعماقی زندگی می کنند که هیچ نوری بدان نمی رسد و فشار آب بحدی است که بسیاری از اجسام را خرد می کند. تنها چیزی که می توان گفت اینست که دریا عالَمی بزرگ و عجیب است که از ریزترین موجودات تا بزرگترین جانوران روی زمین را در خود جای داده و یکی از نشانه های بزرگ پروردگار است.