آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در ارتباط با بزرگی و عظمت خدا می فرماید: «[او بزرگ است] اما نه به اين معنا كه حد و مرز جسمش طولانى است، [او با عظمت است] اما نه به اين معنا كه ابعاد جسمانى فوق العاده بزرگ دارد؛ بلكه شأن و مقامش بزرگ و والاست و سلطه اش با عظمت!»، در واقع بزرگى و عظمت خدا جنبه جسمانى ندارد، بلكه عظمت معنوى است؛ زيرا اگر او داراى جسم بزرگى بود حتماً اجزايى و زمان و مكانى داشت، حال آنكه از همه اينها برتر و بالاتر است.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 185 «نهج البلاغه» مى فرمايد: ([او بزرگ است] اما نه به اين معنا كه حد و مرز جسمش طولانى است، [او با عظمت است] اما نه به اين معنا كه ابعاد جسمانى فوق العاده بزرگ دارد؛ بلكه شأن و مقامش بزرگ و والاست و سلطه اش با عظمت!)؛ «لَيْسَ بِذِي كِبَرٍ اِمْتَدَّتْ بِهِ النِّهَايَاتُ فَكَبَّرَتْهُ تَجْسِيماً، وَ لَا بِذِي عِظَمٍ تَنَاهَتْ بِهِ الْغَايَاتُ فَعَظَّمَتْهُ تَجْسِيداً؛ بَلْ كَبُرَ شَأْناً، وَ عَظُمَ سُلْطَاناً».
اشاره به اينكه وقتى مى گوييم الله اكبر (خداوند از همه چيز بزرگتر است) گاه به ذهن افراد ناآگاه چنين مى آيد كه ابعاد وجودى او شرق و غرب و شمال و جنوب عالم را پر كرده است و هنگامى كه مى گوييم خداوند عظمت دارد فكر مى كنند نسبت به موجودات ديگر مانند كوه ها و درياها و آسمان ها چنين است؛ در حالى كه بزرگى و عظمت خدا جنبه جسمانى ندارد، بلكه عظمت و بزرگى معنوى است؛ زيرا اگر او داراى جسم بزرگى بود حتماً اجزايى داشت و نهايتى و زمان و مكانى، حال آنكه از همه اينها برتر و بالاتر است و چه زيبا فرمود امام صادق(عليه السلام) آنجا كه شخصى در حضورش گفت: اَللهُ اَكْبَر، امام(عليه السلام) از او پرسيد: خدا از چه چيز بزرگتر است؟ عرض كرد: «مِنْ كُلِّ شَىْءٍ»؛ (از همه چيز). امام(عليه السلام) فرمود: در اين صورت خدا را محدود [به زمان و مكان] ساختى. آن مرد عرض كرد: پس چه بگويم؟ فرمود: «بگو: «اَللهُ اَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَفَ»(1)؛ (خداوند برتر از آن است كه به وصف درآيد). اشاره به اينكه ما هر وصفى براى او قائل شويم در نهايت از اوصاف مخلوقات است؛ زيرا در فكر ما بيش از اين نمى گنجد، بنابراين او برتر از همه اين اوصاف است.
قرآن مجيد نيز مى گويد: «سُبْحَانَ اللهِ عَمَّا يَصِفُونَ * إِلَّا عِبَادَ اللهِ الْمُخْلَصِينَ»(2)؛ (منزه است خداوند از آنچه توصيف مى كنند مگر بندگان مخلص خدا [كه او را به آنچه شايسته است وصف مى كنند]).(3)