آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در جهان بینی اسلامی «دنيا» مرحله اى است گذرا و مقدّمه اى براى «آخرت»، و در روايات به عناويني چون «مزرعه»، «پل» و گاه «تجارتخانه» تشبيه شده و در «نهج البلاغه»، دنیا به ميدان تمرين و آخرت به ميدان مسابقه تشبیه شده که از این تشبیه استفاده می شود: سعادت و نجات در آخرت را بدون حساب به كسى نمى دهند، و با پايان دنيا، پرونده اعمال بسته مى شود و قيامت جاى حساب است نه عمل، و جايزه اين مسابقه، برترين جوائز است، و تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد اعمال و اخلاق آنها ارتباط دارد، و هيچ چيز از اعمال و رفتار ما در دنيا از ميان نمى رود و آثار همه باقى مى ماند.

دنيا براى دنياپرستان و آنها كه آخرت را علماً و يا عملاً انكار مى كنند، تمام مطلوب و منتهاى مقصود است و به همين دليل، تمام ارزشها را در پاى آن قربانى مى كنند. تمام بدبختى هاى مردم جهان مولود اين طرز فكر است كه در عقيده و يا در عمل، زندگىِ سراى ديگر حضور نداشته باشد؛ ولى در جهان بينى اسلامى، دنيا مرحله اى است گذرا و مقدّمه اى براى آخرت، كه در روايات اسلامى با تشبيهات مختلفى آمده است: گاه «مزرعه»، گاه «پل»، و گاه «تجارتخانه» شمرده اند.(1)
ولى در بعضى از خطبه هاى «نهج البلاغه»، دنيا تشبيه به ميدان تمرين و آخرت تشبيه به ميدان مسابقه شده؛ تشبيهى بسيار رسا و گويا. در واقع انسان ها در اين ميدان با آموزش هاى عقيدتى و پرورش هاى اخلاقى، چنان قوى و نيرومند مى شوند كه در ميدان مسابقه آخرت مى توانند به سرعت در بهشت جاى گيرند و در آسمان قرب خدا پرواز كنند. از اين تشبيه نكات زير استفاده مى شود:
الف) سعادت و نجات در آخرت را بى حساب به كسى نمى دهند؛ بلكه در پرتو سازندگى هاى فكرى و اخلاقى و عملى خواهد بود.
ب) با پايان دنيا، پرونده اعمال بسته مى شود و قيامت جاى حساب است نه عمل. همانگونه كه ميدان مسابقه جاى تمرين نيست.
ج) جايزه اين مسابقه، برترين جوائز است! چرا كه اين مسابقه برترين مسابقه ها است.
د) تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد اعمال و اخلاق آنها ارتباط دارد. ممكن است گروهى بهشتى باشند، ولى هر كدام در مقامى از مقامات بهشت؛ همانگونه كه شركت كنندگان در يك مسابقه، نفر اوّل و دوم و سوم دارند كه هر كدام جايزه متناسب رتبه خود مى گيرند.
هـ) هيچ چيز از اعمال و رفتار ما در دنيا از ميان نمى رود و آثار همه باقى مى ماند. همانگونه كه آثار همه تمرينات براى مسابقه دهندگان محفوظ است. اين همان است كه «قرآن مجيد» مى گويد: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ * وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ».(2)
در حديثى از امام مجتبى(عليه السلام) مى خوانيم كه: «حضرت بعد از آنكه ماه رمضان را به عنوان مضمار خلق و ميدان تمرين مى شمرده، مى فرمايد: «وَ ايْمُ اللهِ لَوْ كُشِفَ الْغِطَاءُ لَعَلِمُوا أَنَّ الْمُحسِنَ مَشْغُولٌ بِإِحْسَانِهِ، وَ الْمُسِيئَ مَشْغُولٌ بِإِسَائَتِهِ»؛ (به خدا سوگند! اگر پرده برداشته شود، مردم خواهند دانست كه نيكوكار، بهره مند از نيكوكارى خود و بدكار، درگير بدكارى خويش است)».(3)،(4)