در تعارض ميان «نزول قرآن در شب قدر» با «نزول تدريجى»، آراء مختلفی وجود دارد: 1. آغاز نزول «قرآن» در «شب قدر» است. بيشتر محققين اين رأى را برگزيده اند. 2. در شب قدر هر سال، آن اندازه از «قرآن» كه نياز سال بود يك جا بر پيامبر(ص) نازل مى شد، سپس همان آيات تدريجا در ضمن سال، بر حسب مناسبت ها و پيش آمدها نازل مى گرديد. 3. مقصود از «أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» انزل في شأنه يا في فضله القرآن است. 4. بيشتر آيات قرآن در ماه رمضان نازل شده است. 5. «قرآن» دو نزول داشته است: دفعى و تدريجى. در شب قدر همه «قرآن» يك جا بر پيامبر اكرم(ص) نازل شده، سپس در طول مدت نبوّت دوباره به تدريج نازل گرديده است. عمده نظر اول و نظر پنجم است.

مدت زمان «نزول تدريجى قرآن»، بيست سال بوده است. بر اساس دیدگاه مفسرین، نزول قرآن سه سال بعد از بعثت آغاز و تا آخرين سال حيات پيامبر(ص) ادامه داشته است. «على بن ابراهيم قمى» در این باره مى گويد: از امام صادق(ع) سؤال شد: چگونه قرآن در ماه رمضان نازل گرديد، با آن كه در طول بيست سال نازل شده است؟ امام صادق(ع) در پاسخ فرمودند: «ثُمَّ نَزَلَ فِي طُولِ عِشْرِينَ عَامّاً»؛ (سپس در مدت بيست سال قرآن نازل شد).

در رواياتِ مربوط به «علائم ظهور» آمده كه يكى از نشانه هاى ظهور، كسوف در اواسط ماه رمضان و خسوف در اول ماه و برخلاف عادت است. امام باقر(ع) فرمودند: «همانا براى مهدى ما دو نشانه است كه از زمان خلقت آسمان ها و زمين اين گونه نبوده است: يكى خسوف ماه در اول شب رمضان و ديگرى كسوف خورشيد در نيمه ماه رمضان». تحقق اين كسوف و خسوف يا به نحو اعجاز و خرق قانون طبيعت است يا به توسط جرمي است كه از زمين جدا مى شود يا به توسط جرمى است كه در فضا به طور ناگهاني پيدا مي شود و امروزه از آنها به اجرام سرگردان در هوا ياد مي شود.

ایشان می فرماید: «در هر سال مدتى را در غار حراء به عبادت خدا مى پرداخت و جز من کسی او را نمى ديد و من هنگام بعثت نور وحى و رسالت و بوى نبوّت را استشمام كردم». از سوی دیگر بر اساس پاره اى روايات پيامبر(ص) حتى پس از بعثت نیز گاهى به غار حراء مى رفت و به دور از آزار مشركان به عبادت مى پرداخت، و در بازگشت به طواف کعبه رفته و سپس به خانه بازمی گشت. حتی گاهی على(ع) و خديجه نیز همراه آن حضرت بودند.

در جهان بینی اسلامی «دنيا» مرحله اى است گذرا و مقدّمه اى براى «آخرت»، و در روايات به عناويني چون «مزرعه»، «پل» و گاه «تجارتخانه» تشبيه شده و در «نهج البلاغه»، دنیا به ميدان تمرين و آخرت به ميدان مسابقه تشبیه شده که از این تشبیه استفاده می شود: سعادت و نجات در آخرت را بدون حساب به كسى نمى دهند، و با پايان دنيا، پرونده اعمال بسته مى شود و قيامت جاى حساب است نه عمل، و جايزه اين مسابقه، برترين جوائز است، و تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد اعمال و اخلاق آنها ارتباط دارد، و هيچ چيز از اعمال و رفتار ما در دنيا از ميان نمى رود و آثار همه باقى مى ماند.

آغاز نزول «قرآن» در ماه رمضان و در «شب قدر» بوده است. شب قدر ـ نزد اماميّه ـ ميان دو شب مردّد است: شب 21 و 23 ماه مبارك رمضان. آغاز «وحى رسالى» نيز در 27 ماه رجب، 13 سال پيش از هجرت بوده است؛ البته نزول «قرآن» به عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت كه به «دوره فَتْرت» معروف است. پيامبر(ص) در اين مدت دعوت خود را سرّى انجام داد تا آيه نازل شد كه «آنچه را مأموریت دارى، آشکار ساز» و با اين دستور دعوت عمومي آغاز گشت.

انسان، مسافري است كه سفر ابد در پيش دارد و ره ‏توشه سفر ابدش را بايد در همين دنیا تهيه كند. برای این کار بهترین زمان ماه مبارک رمضان است که درهاي آسمان بر روي مؤمن باز مي شود و مؤمن مي ‏تواند با وارستگي به باطن عالم راه يابد و بهترين سود را در این ماه کسب کند. لذا امام سجاد(ع) در فرازی از دعای وداع ماه رمضان چنین می فرماید: «أَرْبَحَنَا أَفْضَلَ أَرْبَاحِ الْعَالَمِين»؛ (خداوندا ما در ماه رمضان از بهترین سودهای همه عوالم بهره مند شدیم).

معناي «تجلّي» در قرآن و روايات اين است كه خدا، حقيقتي را از جهان غيب تنزّل داده و پايين می آورد تا براي ما تبيين كند. معناي «إِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةِ الْقَدْرِ» و نيز معناي «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ» چنين است كه قرآن در اين ماه تنزّل كرد نه نزول؛ يعني اين حقيقت كه نزد خدا بود و الآن هم هست و هميشه خواهد بود، رقيق شد، تنزل كرد و به صورت لفظ در آمد تا انسان بتواند آن را بگويد، بشنود، بنويسد و بخواند.

یکی از موضوعات مستحدثه و جديد، استفاده خانمها از قرصهای ضد بارداری جهت جلوگیری از عادت ماهیانه است. این کار به جهت اینست که بعضی علاقمند هستند که عبادت خود را در ماه مبارک، ایام حج یا زیارت عتبات به طور کامل انجام دهند. از نظر شرعی دليلى بر ممنوعیت خوردن قرصهاى جلوگيرى از عادت ماهيانه نداريم مگر اینکه ضرر عمده اى داشته باشد که در این صورت خوردنش حرام است؛ و البته کارشناسان مى گويند: اگر به مقدار كم مصرف شود، ضرر مهمّى نخواهد داشت.

مشهور بين فقها جواز «سفر» در ماه رمضان است، منتهى آن را مكروه دانسته اند و عموم و اطلاق اين حكم (کراهت)، شامل كسانى كه به قصد فرار از روزه به سفر مى روند، نيز مىشود. ضمن این که مقتضاى قاعده اوّليّه، جواز مسافرت است. طبق آیه 184 سوره بقره مسلمانان بر دو دسته اند: عدّهاى در ماه رمضان حاضر هستند، و برخى نيز مسافر؛ آنها كه مسافرند روزه بر آنها واجب نيست؛ بلكه بايد قضاى آن را در ماههاى ديگر به جاى آورند. مقتضاى اين تقسيم بندى دوگانه جواز مسافرت است.