ابوعبدالله محمد بن ادریس شافعى (150 - 204 ق) که موسس یکى از چهار مکتب فقهى اهل سنت یعنى «فقه شافعى» مى باشد، یکى از مهم ترین شخصیت هاى فقهى و حدیثى اهل سنت به شمار مى رود. او در نزدیکى عسقلان به دنیا آمده و در سن دو سالگى به مکه منتقل شده است. او از کودکى در دامان اهل دانش پرورش یافته و ابتدا به یادگیرى تاریخ و ادبیات پرداخت و سپس به کسب دانش فقه مشغول شد. در سال 199 یا 200 قمرى به مصر رفته و با شهرت یافتن وى به سبب کتاب‌هایش، از سایر شهرهاى جهان اسلام براى بهره بردن از حلقه هاى درس وى به مصر عازم شدند. تمجیدها و توصیف هاى فراوانى از سوى بزرگان اهل سنت براى او صادر شده است و او از شان و مقام والایى نزد آنان برخوردار مى باشد؛ به گونه اى که بیشتر اهل سنت در طول تاریخ، از لحاظ فقهى پیرو شافعى بوده اند تا سایر ائمه فقه؛ زیرا مالک بن انس و احمد بن حنبل که هر کدام بنیانگذار فرقه و مکتبى فقهى هستند او را ستوده و از دیگران اعلم دانسته اند. وى همچنین همواره از خاندان پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) به نیکى یاد کرده و خود را جزء محبّین آنان مى دانست تا جائی که بخاطر محبت و طرفدارى از حرکت هاى حق طلبانه و اصلاح گرایانه آنان، مانند طرفدارى از قیام «زید شهید» به زندان افتاد.
 

تمام بخش هاى اذان مورد اتفاق مذهب پنج گانه است؛ غیر از«حى على خیرالعمل» که فقط شیعه می گوید. البته مذاهب در تکرار برخی از عبارات اذان با یک دیگر اختلاف دارند.

مسلمانان در سه  قرن نخستين، به هيچ کدام از مذاهب اربعه متدين نبوده اند، زيرا تاريخ پيدايش و انتشار اين مذاهب فاصله معني داري از قرون اوليه اسلام دارد. اين درحالي است که شيعيان از صدر اسلام به مذهب اهل بيت رسول اللّه(ص) متدين بوده و کوچک ترين انحرافى از آن نيافته اند. درثاني با معصوم نبودن ائمه اربعه و اختلافات بين آنها عقل اقتضا مي کند از معصومان اهل بيت پيامبر(ص) تبعيت شود.

مصادر فقهی ابوحنیفه: 1- قرآن ۲- سنت ۳- قول صحابه ۴- قیاس ۵- استحسان 6- اجماع ۷- عرف.
مصادر فقهی مالک: کتاب 2- سنّت 3- عمل اهل مدینه 4- فتواى صحابى 5- قیاس 6- مصالح مرسله 7- اجماع 8- استحسان.
مصادر فقهی احمد بن حنبل: قرآن 2- سنت 3- قول صحابه و فقها 4- قیاس 5- اجماع 6- مصالح مرسله 7- سد الذرائع.
مصادر فقهى شافعی: 1- قرآن 2- سنّت 3- اجماع 4- قیاس 5- خبر واحد.

حنفیّه درباره زکات اسب فتوایى مخالف با سنت دارند و می گویند: زکات آن واجب است. لکن این فتوایى است که هیچ یک از صحابه و تابعین به آن قائل نیستند؛ زیرا اثرى از آن در قرآن یا سنّت نیافته اند. به همین خاطر ابویوسف و محمّد در این مسأله با ابوحنیفه مخالفت کرده و گفته اند: زکات در اسب راه ندارد. نهایتِ کوششِ اصحاب ابوحنیفه، در موجّه نشان دادن فتواى ابوحنیفه، احادیثى است که در هیچ یک از آنها این دیدگاه وجود ندارد.

احمد بن حنبل، مؤسس فقه حنبلى و صاحب کتاب المسند، از رؤسا و احیا کنندگان سلفى گرى است. او در مواجه با هجوم فلسفه ها و فرهنگ هاى بیگانه؛ به حوزه هاى اسلامى و مخلوط شدن آن با عقاید اسلامى، به فکر نجات حدیث افتاد. لذا به تفریط شدیدى گرفتار شده و به طور کلّى عقل گرایى و عقلانیّت را انکار کرده و راه ورود آن را به احادیث بست. در واقع او مى خواست از برخى مشکلات رهایى یابد، اما گرفتار مشکلات دیگری گردید. تکیه وی بر سماع و شنیدن؛ یعنى توجّه کردن به ظاهر آیات و احادیث، و عدم توجّه به عقل می باشد.

«تصویب» یعنی فقها حق دارند، در هر موضوعی که «نص» نداشته باشد قانون گذاری کنند و فتوای آنها حکم الله واقعی است حتی اگر ضدّ یکدیگر باشد. این اعتقاد سبب شد که آرا و عقاید مختلف و متضاد در جامعه اسلامى و در میان فقها به سرعت رشد کند و سبب تزلزل توده مردم در دین گردد و زبان دشمنان را نسبت به مسلمین و احکام اسلامى بگشاید. این جا بود که گروهى از دانشمندان براى پایان دادن به این وضع اسف انگیز دست به کار زشت دیگرى زدند و آن بستن باب اجتهاد و حصر مذاهب فقهی در چهار مذهب بود.

«تصویب»، (یعنی در آنچه «نص» نباشد، فقها حق قانون گذاری دارند و آراء مختلف آنها همه حکم الله واقعی است حتی اگر ضدّ هم باشند)، سبب شد آرا مختلف و متضاد به سرعت در جامعه و در میان فقها رشد کند و سبب تزلزل توده مردم در مسائل دینى گردد. لذا دانشمندان براى پایان دادن به این وضع دست به کار زشت تری زدند. آنان «باب اجتهاد» را بسته و مردم را ملزم به پیروی از چهار فقیهی کردند که صرفا پیروان بیشترى داشتند. در واقع این بدعت بی سابقه در دنیای اسلام، استقلال فقهای مسلمان را سلب کرد.

 اوّلا: ادله شرعى، شیعه را به پیروى از مذهب اهل بیت پیامبر ملزم ساخته است. ثانیا اجتهاد و امانت و عدالت  منحصر در ائمه اربعه نیست و آنها از ائمه اهل بیت رسول خدا برتر نیستند. ثالثا مسلمانان در قرن هاى سه گانه نخستین، به هیچ کدام از این مذاهب متدین نبوده اند در حالی که شیعه از صدر اسلام به مذهب ائمه اهل بیت متدین بوده و غیر شیعه به مذهب و روش علماى صحابه و تابعین عمل مى کردند، حال چه دلیلى همه مسلمانان را ملزم مى سازد که پس از سه قرن اول، به مذاهب نامبرده عمل کنند؟

راه نجات مسلمانان از پراکندگى نه در دست کشیدن شیعیان از مذهب شان و گرویدن به مذهب جمهور است و نه عدول اهل سنت از مذهب شان به تشیع. بلکه اتفاق مسلمانان با به رسمیت شناختن مذهب همدیگر حاصل می گردد.